مجبور نكرده باشد. ششم: آن كه جنس و عوضى را كه مى‌دهند مالك باشند يا مثل پدر و جد صغير، اختيار مال در دست آنان باشد، و احكام اينها در مسائل آينده گفته خواهد شد.

مسأله 2082- معامله با بچه نابالغ باطل است، اگرچه پدر يا جد آن بچه به او اجازه داده باشند كه معامله كند، ولى اگر بچه مميز باشد و چيز كم قيمتى را كه معامله آن براى بچه‌ها متعارف است معامله كند اشكال ندارد، و نيز اگر طفل وسيله باشد كه پول را به فروشنده بدهد و جنس را به خريدار برساند، يا جنس را به خريدار بدهد و پول را به فروشنده برساند،- چون واقعاً دو نفر بالغ با يكديگر معامله كرده‌اند- معامله صحيح است، ولى بايد فروشنده و خريدار يقين داشته باشند كه طفل جنس و پول را به صاحب آن مى‌رساند.

مسأله 2083- اگر از بچه نابالغ چيزى بخرد، يا چيزى به او بفروشد بايد جنس يا پولى را كه از او گرفته به صاحب آن بدهد، يا از صاحبش رضايت بخواهد. و اگر صاحب آن را نمى‌شناسد و براى شناختن او هم وسيله‌اى ندارد، بايد چيزى را كه از بچه گرفته از طرف صاحب آن مظالم بدهد ولى اگر چيزى را كه گرفته مال خود صغير باشد بايد به وليّش برساند، و اگر او را پيدا نكرد به حاكم شرع بدهد.

مسأله 2084- اگر كسى با بچه نابالغ معامله كند و جنس يا پولى كه به بچه داده از بين برود نمى‌تواند از بچه يا ولىّ او مطالبه كند.

مسأله 2085- اگر خريدار يا فروشنده را به معامله مجبور كُنند چنانچه بعد از معامله راضى شود و بگويد راضى هستم، معامله صحيح است ولى احتياط مستحب آن است كه دوباره صيغه معامله را بخوانند.

مسأله 2086- اگر انسان مال كسى را بدون اجازه او بفروشد چنانچه صاحب مال به فروش آن راضى نشود و اجازه نكند معامله باطل است.

مسأله 2087- پدر و جد پدرى طفل در صورتى مى‌توانند مال طفل را بفروشند كه براى او مفسده نداشته باشد بلكه بهتر آن است كه تا مصلحت نباشد نفروشند امّا وصى پدر و وصى جد پدرى و حاكم شرع فقط در صورتى مى‌توانند مال طفل را بفروشند كه مصلحت طفل در آن باشد.

مسأله 2088- اگر كسى مالى را غصب كند و بفروشد و بعد از فروش صاحب‌