شما فلان مبلغ، كه در نظر شما مهم است، مى‌دهم، و او را صادق در آن وعده بدانيد، ناچار آن روز را و ميعادگاه را فراموش نمى‌كنيد و دايما ساعت‌شمارى مى‌كنيد تا موعد برسد، و در آن وقت با كمال حضور قلب و توجه باطن در اوّل موعد خود را حاضر مى‌كنيد. اين‌ها براى آن است كه حبّ نفس بر آن چيز و بزرگ شمردن آن، شما را مفتون آن نموده و هرگز در امر آن تهاون نمى‌كنيد. و همين طور در ساير امور دنيوى هر كس به فراخور حال خود. ولى اگر چيزى در نظرتان خوار و بيقيمت بود، نفس اگر به او توجهى كند آنى است و به طريق خطور مى‌باشد، و لحظه‌اى نمى‌گذرد مگر آنكه از آن غفلت مى‌كنيد.

اكنون اين سستى ما در امور دينى معلوم مى‌شود براى چيست. براى آن است كه ايمان به غيب نداريم و پايه يقين و اطمينان سست است و وعده خدا و انبيا را به جان و دل قبول نكرديم، پس در نظر ما تمام اوضاع الهى و شرايع دينى پست و سست است. و اين سستى كم‌كم تغافل آورد: و يا در همين عالم غفلت بر ما غالب آيد و ما را از دين صورى كه داريم بكلّى خارج كند، يا در شدتها و سختيهاى موت غفلت كلى عارض شود.

اين نمازهاى پنجگانه، كه عمود دين و پايه محكم ايمان است و در اسلام چيزى بعد از ايمان به اهميت آن نيست، بعد از توجهات نوريه باطنيه و صور غيبيه ملكوتيه، كه غير از حق تعالى و خاصان درگاه او كسى نداند، يكى از جهات مهمه كه در آن هست اين تكرار تذكر حقّ- با آداب و اوضاع الهى كه در آن منظور گرديده است- رابطه انسان را با حق تعالى و عوالم غيبيه محكم مى‌كند، و ملكه خضوع للّه در قلب ايجاد كند، و شجره طيبه «توحيد» و تفريد را در قلب محكم كند به طورى كه با هيچ چيز از آن زايل نشود، و در امتحان بزرگ حق تعالى، كه در حال ظهور سكرات موت و أهوال مطّلع و شهود نمونه غيب حاصل شود، از امتحان درست بيرون آيد و دينش مستقر باشد و بماند، نه مستودع و زايل شدنى كه به اندك فشارى نسيان عارض شود.

پس اى عزيز! إيّاك ثمّ إيّاك و اللّه معينك في أوليك و أخراك، [1] مبادا در امر ديانت خصوصا اين نمازهاى پنجگانه، تهاون كنى و آنها را سست شمارى! خدا مى‌داند كه انبيا و اوليا و ائمه هدى، عليهم السلام، از كمال شفقت بر بندگان خدا اين قدر ترغيب و تحذير نمودند، و الا ايمان ما نفعى به آنها نرساند و از اعمال ما سودى نبرند.

[1] «بپرهيز، بپرهيز! و خدا در اين جهان و در جهان ديگر ياور تو باد.»