مى‌شود و از نمو و ترقى مى‌افتد. و اگر در بين رياضت و اصلاح مرگ در رسيد، رحمت الهى شامل حالت مى‌شود و با رحمت واسعه و بركت روحانيت رسول اكرم، صلّى اللّه عليه و آله، مشمول عفو مى‌شوى، و بارقه رحمانيه اگر بقيه‌اى از آن مانده باشد، مى‌سوزاند و نفس را پاك و پاكيزه مى‌كند.

و اما آنچه در روايت حمزة بن حمران وارد است: عن أبي عبد اللّه، عليه السّلام، قال ثلاثة لم ينج منها نبىّ- فمن دونه، التفكّر في الوسوسة في الخلق و الطّيرة و الحسد، إلّا انّ المؤمن لا يستعمل حسده. [1] يا آنكه مبالغه فرموده‌اند و مقصود كثرت ابتلاى به آن است. يا اينكه اين تركيب كنايه از كثرت ابتلاست، بدون آنكه مقصود بالذّات خود مضمون جمله باشد. يا آنكه حسد را اعم از غبطه اراده فرمودند مجازا. يا آنكه ميل زوال بعض نعم از كفار را كه استعمال مى‌كنند در ترويج مذهب باطل خود، حسد نام نهاده‌اند. و الا از حسد به معناى حقيقى خودش انبيا و اوليا، عليهم السلام، پاك و پاكيزه‌اند: قلبى كه آلوده به مساوى اخلاقى و قذارات باطنى شد، مورد وحى و الهام الهى نشود و مورد تجليات ذاتى و صفاتى حق نگردد. پس، بايد يا توجيهى از روايت شود به نحوى كه ذكر شد، يا به نحو ديگر، يا ردّ علمش به قايلش، صلوات اللّه عليه، شود. و الحمد للّه أوّلا و آخرا.

[1] از ابى عبد اللّه (ع) روايت شده كه سه چيز است كه هيچ پيامبر و پايينتر از او از آن رهايى نيافتند: انديشيدن براى وسوسه كردن مردم، و فال بد زدن، و حسد ورزيدن جز آنكه مؤمن به حسد خود كار نمى‌كند. روضه كافى، ج 8، ص 108، حديث 86. وسائل الشيعة، ج 11، ص 293، «كتاب الجهاد»، باب 55. حديث 8.