باطنه كه مالك الملوك جلّ شأنه به ما مرحمت كرده كه اگر جن و انس بخواهند يكى از آنها را به ما بدهند نمى‌توانند و ما از آن غفلت داريم. مثلا اين هوايى كه ما شب و روز از آن استفاده مى‌كنيم و حيات ما و همه موجودات محيط بسته به وجود آن است، كه اگر يك ربع ساعت نباشد هيچ حيوانى زنده نمى‌ماند، چه نعمت بزرگى است، كه اگر تمام جنّ و انس بخواهند شبيه آن را به ما بدهند عاجزند. و همين طور قدرى متذكر شو ساير نعم الهى را از قبيل صحت بدن [و] قواى ظاهره از قبيل چشم و گوش و ذوق و لمس، و قواى باطنه از قبيل خيال و وهم و عقل و غير آن، كه هر يك منافعى دارد كه حدّ ندارد. تمام اين‌ها را مالك الملوك به ما عنايت فرموده بدون اينكه از او بخواهيم، و بدون اينكه به ما منتى تحميل فرمايد. و به اين‌ها نيز اكتفا نفرموده و انبيا و پيغمبران فرستاده و كتبى فرو فرستاده و راه سعادت و شقاوت و بهشت و جهنم را به ما نموده، و هر چه محتاج به او بوديم در دنيا و آخرت به ما عنايت فرموده، بدون اينكه به طاعت و عبادت ما احتياجى داشته باشد، يا به حال او طاعت و معصيت ما فرقى كند. فقط از براى نفع خود ما امر و نهى فرموده. بعد از تذكر اين نعمتها و هزاران نعمتهاى ديگر، كه حقيقتا از شمردن كليات آن تمام بشر عاجز است چه برسد به جزئيات آن، آيا در فطرت شما احترام همچو منعمى لازم است؟ و آيا خيانت نمودن به همچو ولى نعمتى در نظر عقل چه حالى دارد؟

و نيز از امورى كه در فطرت ثبت و مسطور است احترام شخص بزرگ و عظيم است. اين همه احتراماتى كه مردم از اهل دنيا و ثروت مى‌كنند و از سلاطين و بزرگان مى‌نمايند، براى اين است كه آنها را بزرگ و عظيم تشخيص داده‌اند. آيا چه عظمتى به عظمت و بزرگى مالك الملوك است كه دنياى پست و مخلوق ناقابل آن، كه كوچكترين عوالم است و تنگترين نشآت است، تا كنون عقل هيچ موجودى به آن نرسيده؟ بلكه به همين منظومه شمسى خودمان، كه از منظومات شمسى ديگر كوچكتر و در پيش شموس ديگر قدر محسوس ندارد، مستكشفين بزرگ دنيا اطلاع پيدا نكرده‌اند. آيا اين عظيم كه با يك اشاره اين همه عوالم و هزاران هزار عوالم غيبيه را خلق فرموده لازم الاحترام نيست در فطرت عقل؟

و نيز، حاضر در كتاب فطرت لازم الاحترام است. مى‌بينيد كه اگر انسان از كسى خداى نكرده بدگويى كند در غيابش، اگر حاضر شد فطرتا سكوت مى‌كند و از او احترام مى‌نمايد. و معلوم است خداى تبارك و تعالى در همه جا حاضر و تمام ممالك وجود در تحت نظر او اداره مى‌شود، بلكه همه نفس حضور و همه عالم‌