توسعه دانش و دوام دين

برخى تمام علوم و معارف را در تغيير و توسعه مى دانند و در نتيجه ثبات و دوام معرفت دينى را انكار مى نمايند , كوتاهترين پاسخى كه براى دفع اين انكار مى توان داد اين است كه اين ادعا كه بر فرض وجود حقايق خارجى هيچ گاه هيچ علم ثابت و قطعى نداريم , از دو صورت خارج نيست , يا آن كه مدعى آن در ادعاى اين سلب كلى شك دارد يا بر آن جازم است

اگر شك داشته باشد در اين صورت قضيه اى را بيان نكرده است تا نياز به ابطال آن باشد زيرا امر مشكوك همانا مطلب تصورى است نه تصديقى

اما اگر نسبت به اين سالبه كليه كه هيچ علم قطعى در جهان نيست و يا آن كه هيچ علم قطعى نصيب بشر نمى شود , قطع داشته باشد آن گاه اين اشكال وارد مى شود كه نسبت به مفاد اين قضيه نيز نبايد علمى قطعى و ثابت داشته باشد , با ابطال مفاد اين قضيه نقيض آن كه موجبه جزئيه است اثبات مى شود و آن اين است كه برخى از علوم و دانشها قطعى است

بايد توجه داشت كه اينك بحث از دگرگونى و تغيير در علم و ايمان نيست زيرا كه وجود حركت و تغيير در اين دو , امرى مشهود و بى نياز از برهان است , آنچه كه نيازمند به برهان است اثبات ثبات برخى از علوم و دوام بعضى از ايمانهاست , با اثبات ثبات علوم به صورت قضيه موجبه جزئيه وجود جهان غيب نيز اثبات مى شود زيرا آن كس كه تمام هستى را محدود به جهان مادى مى داند , انديشه ثبات و دوام نيز در نزد او يك واقعيت متغير و زوال پذير است , پس وجود علم