یادداشتهای استاد مطهری، ج 1، ص: 67

تنها آزاری نباشد و کسی را با کسی کاری نباشد نیست؛ اسلام محبت، صمیمیت، برادری، گذشت، همدلی و همروحی آورد، عواطف انسانی آورد

خلاصه

(معنی آزادی و احتیاج به آن).

1. معنی آزادی- و اینکه یکی از احتیاجات موجود زنده که استعداد رشد و کمال دارد (برخلاف جمادات) آزادی است- و فرق آن با فرهنگ و آموزش و پرورش و با امنیت.

(دو رکن مثبت و منفی آزادیخواهی).

2. اینکه آزادی دو رکن دارد: عصیان و تمرد، تسلیم و انقیاد. این البته از جنبه حالت روحی انسان است از نظر آزادی، یعنی از جنبه آزادیخواهی و اینکه نیازمند به پرخاشگری یک متمرد و یاغی و تسلیم یک عاشق و یک سرباز باانضباط است، و به عبارت دیگر از نظر نبات و حیوان آزادی یعنی عدم مانع فعالیت، و اما از نظر انسان که خود پاسبان و مسؤول خویش است، آزادی یعنی پرخاشگری از یک طرف و تسلیم و انقیاد و انضباط از طرف دیگر، و «لااله الّا اللَّه» شعار انسان بماهو مسؤول است.

(آزادی تنها یک شعار و حماسه نیست).

3. آزادی تنهایک شعار و حماسه نیست، یک سلسله اصول و مبانی اعتقادی و اجتماعی دارد که بدون آن اصول و مبانی و بدون توجه به عوامل واقعی آن یک شعار توخالی است.

(آزادی بر دو قسم است).

4. آزادی بر دو قسم است: معنوی و اجتماعی. به عبارت دیگر انسان نیازمند به دو فضای باز است: درونی و بیرونی. آزادی معنوی عبارت است از آزادی فکر از خرافات و اوهام و از تعصب و تحجر و آزادی اراده از وابستگیهای پست و حیوانی. فکر آزاد، منطقی فکر میکند و اراده آزاد تعالی دارد. فعلًا درباره عوامل اسارت معنوی بحثی نمیکنیم.

اما آزادی اجتماعی یعنی رهایی افراد از قید و بندها و محدودیتها