یادداشتهای استاد مطهری، ج 1، ص: 63

خلاصه مطلب از نمره 2 تا اینجا :

بشر و مخصوصاً بشرامروز و بالاخص بشر اروپایی برای آزادی ارزش و احترام فوق العادهای قائل است و جایگاه مقدسی به او داده است و حتی آن را لایق پرستش میداند و هرکس که میخواهد برای خود ارزشی قائل شود خود را حامی و طرفدار آزادی میداند. آیا چنین است؟.

جواب: از یک دیدگاه نه و از دیدگاه دیگر بلی. اگر ارزش واقعی آزادی را درنظر بگیریم، نسبت به سایر عوامل سعادت، آزادی ارزش درجه اول را ندارد، زیرا آزادی عامل منفی سعادت است و ارزش عوامل مثبت از قبیل فرهنگ و تعلیم و تربیت و حتی ثروت و سایر عوامل مادی و معنوی که تأثیر اثباتی دارند [بیشتر است؛] همچنانکه برای یک گل وجود خاک و آب و هوا و نور و حرارت و باغبان و غیره بالاتر است از ارزش نبود سد و مانع برای پیشرفت و ریشه دوانیدن و ترقی و تجلی کردن. هر دو ضرورت دارد ولی یکی ضرورت اثباتی و دیگری ضرورت نفیی. اما از دیدگاه دیگر آزادی ارزش درجه اول را دارد، و آن دیدگاه کمیابی است. چنانکه میدانیم کمیابی یک چیز خود عامل بالارفتن ارزش است. بشر این موهبت را همیشه کمتر از هر موهبت دیگر دارا بوده است. بشر همیشه در برابر خود موانعی و سدهایی از افراد نوع خود برای تجلی و ترقی فکر و عمل خود میدیده است. زیانها و مانعهایی که بشر از ناحیه همنوعان خود دیده است بیش از زیانها و آزارهایی است که از ناحیه طوفانها و زلزلهها و وباها و غیره داشته است. معنی اینکه انسان فساد در ارض میکند همین است که دیگران از ناحیه او مصونیت جانی و مالی ندارند و لهذا فرشتگان از آغاز امر نالیدند که «أَتَجْعَلُ فیها مَنْ یفْسِدُ فیها وَ یسْفِک الدِّماءَ». فرشتگان متوجه آزار افراد این نوع به همنوعان خود شدند.

بحثی پیش میآید و آن اینکه چاره این درد چیست؟ [آیا] از اول