یادداشتهای استاد مطهری، ج 1، ص: 237

بعد خود اقبال میگوید.

بنای فرهنگ جدید بر ملت پرستی است:

بعد خود اقبال میگوید:

«فرهنگ و تمدن جدید که بر خودخواهی ملت پرستی بنا شده، به گفته این نویسنده تیزبین (سعید حلیم پاشا) صورت دیگری از توحش است.».

ص 182:

اسلام نه ملیگری نه استعمار است بلکه نوعی جامعه ملل است:

«به نظر من چنان میرسد که خدای متعال رفته رفته این حقیقت را بر ما آشکار میسازد که اسلام نه ملیگری است و نه استعمار، بلکه جامعه مللی است که مرزهای مصنوعی و تمایزات نژادی را برای تسهیل شناسایی قبول دارد، نه برای آنکه عمق دید اعضای این جامعه را محدود سازد.».

نگرانی اقبال از توسعه ملیگری:

ص 186:

«اندیشه نژادی که اکنون بیش از هر زمان دیگر با نیرومندی در جهان اسلام کار میکند، ممکن است بالاخره وسعت نظر انسانی را که ملتهای مسلمان از دین خود فراگرفته بودند محو کند.»

اقبال و اجتهاد - طرز تفکر اسلامی درباره ابدیت و تغییر

. ابدیت و تغییر و نقش اجتهاد:

ص 169:

«اجتماعی که بر چنین تصوری از واقعیت بنا شده باشد باید در زندگی خود مقولههای ابدیت و تغییر [1] را با هم سازگار کند، بایستی که برای تنظیم حیات اجتماعی خود اصولی ابدی دراختیار داشته باشد چه

---

[1]. رجوع شود به ورقههای «احیاء تفکر اسلامی» ص 6.