یادداشتهای استاد مطهری، ج 1، ص: 124

میدان آزادی و اراده انسان - سمینار رضائیه 22/ 4/ 54

1. ارکان چهارگانه بحث:.

الف. معنی آزادی که عدم المانع برای فاعل است در ابراز استعدادها نه در اعمال میلها، و ریشه احترام انسان در استعدادهایش است نه در میلهایش و انتخابهایش.

ب. معنی اراده و فرق آن با میل و شوق که اراده غیر از شوق مؤکد است و لازمه یا زاییده عقل است برخلاف شوق که وابسته به حس است.

ج. رابطه آزادی با اراده که البته چون در اینجا مقصود ما آزادی فلسفی است نه آزادی اجتماعی، انسان از آن جهت آزاد است که صاحب عقل و اراده است و حیوان از این آزادی بیبهره است.

د. میدان آزادی و اراده و انتخاب انسان که سه میدان است:

جهان، انسان، جامعه. در قسمت اول باید از تسخیر طبیعت برای انسان سخن گفت و در قسمت دوم از اصالت وجود سارتری و در قسمت سوم از مسؤولیت و تعهد اجتماعی که احیاناً ضدآزادی میلهاست

میدان آزادی و اراده انسان - سمینار دبیران علوم دینی . در مشهد 7/ 6/ 53

1. آنچه تحت این عنوان باید بحث شود یکی آزادی است، دیگری اراده، سوم رابطه اراده و آزادی، چهارم میدان یا محدوده آزادی و اراده انسان.

2. تعریف آزادی. ر. ک: ورقههای «معنی و ارزش آزادی» و ورقههای «آزادی معنوی» و ورقههای «نهضت آزادی بخش اسلام» و کتاب (جهانی از خودبیگانه.).

3. اقسام آزادی. و مقصود اصلی از آزادی که در این بحث آمده است آزادی فلسفی است نه آزادی اجتماعی.

4. رابطه آزادی و تربیت، نظریه کانت و روسو که نظریه دقیقی