مبحث اوامر

«اوامر» جمع امر است. امر یعنی فرمان. از جمله افعالی که در زبان عربی و هر زبان دیگر هست «فعل امر» است. مثلًا فعل «بدان» در فارسی و «اعْلَمْ» در عربی فعل امر است.

بسیاری از تعبیرات که در کتاب یا سنت آمده است به صورت فعل امر است. در اینجا پرسشهای زیادی برای فقیه طرح میشود که اصولیون باید پاسخ آن را روشن کنند. مثلًا آیا امر دلالت بر وجوب میکند یا بر استحباب یا بر هیچ کدام؟ آیا امر دلالت بر فوریت میکند یا بر تراخی؟ آیا امر دلالت بر «مرّة» میکند یا تکرار؟.

مثلًا در آیه کریمه وارد شده است:

خُذْ مِنْ امْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَکیهِمْ بِها وَ صَلِّ عَلَیهِمْ انَّ صَلوتَک سَکنٌ لَهُمْ [1].

از اموال مسلمین زکات بگیر، به این وسیله آنان را پاک و پاکیزه میگردانی، و به آنها «دعا کن» که دعای تو موجب آرامش آنهاست. کلمه «صلِّ» در آیه شریفه به معنی «دعا کن» یا «درود بفرست» است. در اینجا این سؤال مطرح میشود که آیا اولًا دعا کردن که با صیغه امر فرمان داده شده واجب است یا نه؟ به عبارت دیگر آیا امر در اینجا دلالت بر وجوب میکند یا نه؟ ثانیاً آیا فوریت دارد یا نه؟ یعنی آیا واجب است بلافاصله پس از دریافت مالیات خدایی (زکات) درود فرستاده شود یا اگر فاصله هم بشود مانعی ندارد؟ ثالثاً آیا یک بار دعا کردن کافی است یا این عمل مکرر باید انجام یابد؟.

اصولیون به تفصیل درباره همه اینها بحث میکنند و ما در اینجا مجال بحث بیشتر نداریم. افرادی که رشته فقه و اصول را به عنوان رشته اختصاصی انتخاب کردهاند به تفصیل با آنها آشنا خواهند شد.

مبحث نواهی

«نهی» یعنی بازداشتن، نقطه مقابل امر است. مثلًا اگر به فارسی بگوییم «شراب ننوش»