مسأله پزشکی یا فیزیکی دارد. از این رو هر علمی نیازمند به موضوع است و تمایز علوم از یکدیگر نیز ناشی از تمایز موضوعات آن علوم است.

2. نظریه دوم این است که پیوند مسائل علوم با یکدیگر ناشی از آثار و فوایدی است که بر آنها مترتب میشود. فرضاً یک عده مسائل در اطراف یک موضوع معین نباشد، هر مسألهای مربوط به موضوع جداگانهای باشد، اگر آن مسائل از لحاظ اثر و فایده و غرضی که به دانستن آنها تعلق میگیرد وحدت و اشتراک داشته باشند کافی است که قرابت و هم خانوادگی میان آنها برقرار گردد و ضمناً آنها را از مسائل دیگری که علم دیگر به شمار میرود متمایز کند.

ولی این نظریه صحیح نیست. اینکه یک عده مسائل از لحاظ اثر و فایده و غرضی که به دانستن آنها تعلق میگیرد وحدت و سنخیت پیدا میکنند ناشی از شباهت ذاتی آن مسائل به یکدیگر است، و شباهت ذاتی آن مسائل به یکدیگر ناشی از این است که همه آن مسائل از حالات و عوارض موضوع واحدی میباشند.

اکنون ببینیم موضوع علم منطق چیست و علم منطق در اطراف چه موضوعی بحث میکند؟

موضوع علم منطق عبارت است از «معرّف و حجّت»؛ یعنی مسائل منطق یا درباره معرّفها یعنی تعریفات بحث میکند، یا درباره حجتها یعنی درباره استدلالها. عجالتاً کافی است بدانیم که در همه علوم مجموعاً دو کار صورت میگیرد: یکی این که یک سلسله امور تعریف میشوند، و دیگر این که برای اثباتِ یک سلسله احکام، استدلال میشود و دلیل آورده میشود. در همه علوم این دو کار صورت میگیرد.

علم منطق میخواهد به ما راه صحیح تعریف کردن و صحیح استدلال کردن را بیاموزاند. در درسهای آینده «معرّف» و «حجّت» را که موضوع علم منطق میباشند بهتر خواهیم شناخت.