ابوحنیفه به احادیث منقوله بیاعتنا بودهاند. گویند ابوحنیفه در میان همه احادیث مرویه از رسول خدا تنها هفده حدیث را قابل اعتماد میدانسته است.

برخی دیگر به احادیث ضعیف نیز اعتماد میکردهاند. ولی علمای شیعه معتقدند که تنها حدیث صحیح و موثّق قابل اعتماد است، یعنی اگر راوی حدیث شیعه و عادل باشد و یا لااقل شخص راستگو و مورد وثوقی باشد به روایتش میتوان اعتماد کرد. پس باید راویان حدیث را بشناسیم و در احوال آنها تحقیق کنیم، اگر ثابت شد که همه راویان یک حدیث مردمانی راستگو و قابل اعتماد هستند به روایت آنها اعتماد میکنیم. بسیاری از علمای اهل تسنن نیز بر همین عقیدهاند. به همین جهت «علم رجال» یعنی علم راوی شناسی در میان مسلمین به وجود آمد.

ولی اخباریین شیعه- که ذکرشان گذشت- تقسیم احادیث را به صحیح و موثّق و ضعیف ناروا دانستند و گفتند همه احادیث خصوصاً احادیث موجود در کتب اربعه یعنی کافی، من لایحضره الفقیه، تهذیب الاحکام و استبصار معتبرند. در میان اهل تسنن نیز برخی چنین نظریات افراطی داشتهاند.

اجماع

اجماع یعنی اتفاق آراء علمای مسلمین در یک مسئله. از نظر علمای شیعه اجماع از آن نظر حجت است که اگر عموم مسلمین در یک مسئله وحدت نظر داشته باشند دلیل بر این است که این نظر را از ناحیه شارع اسلام تلقی کردهاند. امکان ندارد که مسلمین در یک مسئلهای از پیش خود وحدت نظر پیدا کنند. علیهذا آن اجماعی حجت است که کاشف از قول پیغمبر یا امام باشد.

مثلًا اگر معلوم گردد که که در یک مسئلهای همه مسلمانان عصر پیغمبر بلااستثناء یک نوع نظر داشتهاند و یک نوع عمل کردهاند دلیل بر این است که از پیغمبر اکرم تلقی کردهاند. و یا اگر همه اصحاب یکی از ائمه اطهار که جز از ائمه دستور نمیگرفتهاند در یک مسئلهای وحدت نظر داشته باشند دلیل بر این است که از مکتب امام خود آن را فرا گرفتهاند. علیهذا از نظر شیعه اجماعی حجت است که مستند به قول پیغمبر یا امام باشد؛ و از این، دو نتیجه گرفته میشود:

الف. از نظر شیعه تنها اجماع علمای معاصر پیغمبر یا امام حجت است. پس اگر در زمان ما همه علمای اسلام بدون استثناء بر یک مسئله اجماع نمایند به هیچ وجه برای