درس هشتم : حادث و قدیم

از جمله مباحث فلسفی که از دیر زمان جلب توجه کرده است مسأله «حادث و قدیم» است.

حادث در عرف و لغت به معنی «نو» و قدیم به معنی «کهنه» است. ولی حادث و قدیم در اصطلاح فلسفه و کلام با آنچه در عرف عام وجود دارد فرق دارد. فلاسفه هم که درباره حادث و قدیم بحث میکنند میخواهند ببینند که چه چیز نو و چه چیز کهنه است، اما مقصود فلاسفه از حادث بودن و نو بودن یک چیز آن است که آن چیز پیش از آن که بود شده است نابود بوده است؛ یعنی اول نبوده و بعد بود شده است. مقصودشان از قدیم بودن و کهنه بودن این است که آن چیز همیشه بوده است و هیچگاه نبوده است که نبوده. پس اگر ما درختی را فرض کنیم که میلیاردها سال عمر کرده باشد، آن درخت در عرف عام، کهن و بسیار کهن است، اما در اصطلاح فلسفه و کلام، حادث و نو است، زیرا همان درخت قبل از آن میلیاردها سال نبوده است.

فلاسفه «حدوث» را به «مسبوق بودن هستی شیء به نیستی خودش» و «قِدَم» را به «مسبوق نبودن هستی شیء به نیستی خودش» تعریف میکنند. پس «حادث» عبارت است از چیزی که نیستیاش بر هستیاش تقدم داشته باشد، و «قدیم» عبارت

است از موجودی که نیستی مقدّم بر هستی برای او فرض نمیشود.

بحث «حادث و قدیم» این است که آیا همه چیز در عالم حادث است و هیچ چیز