مراد از حرکت توسطیه چیست؟

گفتیم حرکت معنی دیگری هم دارد که آن را به «التوسط بین المبدأ و المنتهی» تعریف میکنند و مفهوم نقطهای دارد. کبوتری که از روی این دیوار حرکت میکند تا به آن دیوار میرسد شروع حرکتش یعنی پیدایش یک امر بسیط که هیچ اتصال و امتداد و قبل و بعد ندارد ولی آن که آناً وجود پیدا کرده است استمرار دارد. همان امر بسیط در ظرف این یک ثانیهای که حرکت کبوتر طول میکشد استمرار دارد. همان که در آنِ اول وجود پیدا کرده در آنِ دوم هم هست در آنِ وسط هم هست و در آنِ آخر هم هست. همان است که در تمام این آنات وجود دارد نه یک امر کششدار که جزء اولش در اول وجود دارد و جزء وسطش در وسط و جزء آخرش در آخر؛ یک امر بسیط نقطه وار که هیچ امتدادی ندارد، آناً حادث میشود و باقی میماند. اینکه کبوتر از این دیوار به سوی آن دیوار حرکت کرد معنایش این است که یک امر حادث شده است و این امر در ظرف همین یک ثانیه باقی است. این را اینطور بیان میکنند:«کون الجسم متوسطاً بین المبدأ و المنتهی بحیث کل حدّ فُرض فی الوسط لا یکون الجسم فیه قبل آن الوصول و لا بعده» بودن جسم میان مبدأ و منتها به طوری که جسم، قبل از آنِ وصول و بعد از آنِ وصول در آن حد نیست. هر حدی از این مسافت را که در نظر بگیرید یک آنِ وصول به آن حد دارد. در یک آن، به آن حد واصل میشود و در آنِ قبل در آن حد نیست و در آنِ بعد هم در آن حد نیست. این جسم فقط در یک آنْ در این حد قرار دارد. مراد از حد در مثال ما هر نقطهای است که در مسافتِ این دیوار تا آن دیوار [واقع است.] این تعبیری که من کردم که «لایکون الجسم فیه قبل آن الوصول و لا بعد آن الوصول» از منظومه است. تعبیری که اسفار نقل کرده است مقداری ابهام دارد. نمیدانم که این غلط نسخه است یا اینکه در کلمات شیخ هم همینطور بوده است، ولی مقصود به هر حال همین است.

مطلب دیگر این است که در عبارت شیخ که میگوید:«کون الجسم بین المبدأ و المنتهی بحیث کل حد فرض فی الوسط لایکون قبله و لا بعده فیه» ظاهر این است که جسم در یک حد از مسافت قرار میگیرد و حال آنکه جسم در حد مسافت قرار نمیگیرد؛ جسم همیشه در مقداری از مسافت قرار میگیرد. این کبوتر که حرکت میکند در مقداری از مکان قرار میگیرد نه در حدی از مکان. بله، هر حدی از این جسم را که در نظر بگیرید در حدی از مسافت قرار میگیرد. این جسم قبل از آنِ وصول و بعد از آنِ وصول در آن حد نیست و در آنِ وصول هم جسم در حد نیست بلکه حد جسم در حد مسافت است. مگر اینکه بگوییم