است که حرکت، حرکت نباشد. چرا؟ برای اینکه ذات جسم، ثابت است و این در محل خودش ثابت شده است که «علة الثابت ثابت و علة المتغیر متغیر».

اگر معلول متغیر باشد علت باید متغیر باشد و اگر معلول ثابت باشد علت هم باید ثابت باشد. محال است که معلول متغیر باشد و علت ثابت و یا برعکس. ما بعد در بحث در مورد ادلهای که مرحوم آخوند بر حرکت جوهری اقامه میکنند به تفصیل درباره این اصل بحث خواهیم کرد. فعلًا به اجمال براهین موروث از حکما را نقل میکنیم.

برهان سوم

این برهان از اصل دیگری سرچشمه میگیرد که آن هم در آینده بررسی خواهد شد و در واقع درباره همه این براهین در آینده بحث خواهیم کرد. در یکی از جلسات گذشته عرض کردیم که حرکت کمیت است ولی یک کمیت جهتدار است، یعنی به سوی جهتی است. «به سوی جهت است» به معنی این است که هر حرکتی غایتی دارد، که این از بحثهای مهم باب حرکت است. در تعریف حرکت گفتیم «الحرکة کمال اول لما بالقوة من حیث إنه بالقوة». ماهیت حرکت این است که وقتی شیء میخواهد یک کمال ثانوی پیدا کند حرکت، کمال اول آن کمال ثانوی است، یعنی حرکت طلب و تلاش به سوی یک مطلوب است که آن مطلوب در واقع یک امر ملایم ذات شیء است که لازمهاش این است که با وصول به آن مطلوب، حرکت منقضی میشود. آیا حرکت که ماهیتش طلب است میتواند بدون مطلوب باشد؟ حکمای ما معتقدندچنین چیزی محال است. هر حرکتی، اعم از کمی، کیفی، أینی، وضعی، جوهری و هر حرکتی که شما فرض کنید خودش کمال اول است و یک کمال ثانی که منتظَر اوست در کار است. هر حرکتی طلب است و یک مطلوب در کار است که شیء با حرکت خودش آن مطلوب را جستجو میکند و با رسیدن به آن مطلوب قهراً حرکت تمام و شیء متوقف میشود [1].