4. ترک امر به معروف و نهی از منکر

عامل چهارم مسئله امر به معروف و نهی از منکر است؛ یعنی امر به معروف و نهی از منکر عامل اصلاح است. متروک شدن امر به معروف و نهی از منکر در جامعهای عامل فنا و اضمحلال و تباهی آن جامعه است. در همان آیات سوره مبارکه هود میخوانیم: فَلَوْلا کانَ مِنَ الْقُرونِ مِنْ قَبْلِکمْ اولُوا بَقِیةٍ ینْهَوْنَ عَنِ الْفَسادِ فِی الْارْضِ الّا قَلیلًا مِمَّنْ انْجَینا مِنْهُمْ [1] چرا در میان این امتهای هلاک شده یک عده آمر به معروف و ناهی از منکر نبودند که با فسادها مبارزه کنند و کار به اینجا نکشد؟

از این عوامل چهارگانهای که ذکر کردم عامل اخلاق عاملی است که استحکام افراد را بیان میکند. فساد اخلاق یعنی فاسد شدن اجزای تشکیل دهنده جامعه.

عامل عدالت عاملی است که در واقع یک جامعه وقتی میخواهد ترکیب بشود یک فرمول خاص میخواهد، فرمولش همان عدالت است یعنی هر فردی در هر حدی که هست، به مقتضای کاری که میکند و زحمتی که میکشد و ابتکاری که میکند استحقاق و حقی دارد، حق هر فرد و حق هر گروه همین طوری که هست به آنها داده شود. اگر چنین نباشد و ترکیبی از فرمول خودش خارج و کم و زیاد شود امیدی به بقایش نیست. و چون اجتماع و اتحاد مربوط است به جامعه انسانی و جامعه انسانی بالاخره یک جامعه فکری و جامعهای است که ایده و ایدئولوژی و فکر میخواهد، مردم باید از نظر ایمان هم وحدت داشته باشند. تنها این که مردم از نظر حقوق و از نظر وظایف و تکالیف وحدتی داشته باشند کافی نیست، یک فکر و یک ایمان هم لازم است که مردم را گرد خود جمع کند، ایمان اسلامی احتیاج است که مردم در حدود ایمان

[1]. هود/ 116.