این است که مفسرین از قدیم گفتهاند «وَ نُریدُ انْ نَمُنَّ عَلَی الَّذینَ اسْتُضْعِفوا» جملهحالیه است مربوط به قبل، الَّذینَ اسْتُضْعِفوا یعنی همان مستضعفین زمان فرعون، و منتی هم که بر آنها میخواستیم قرار بدهیم [این بود که] مثل منت «لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَی الْمُؤْمِنینَ اذْ بَعَثَ فیهِمْ رَسولًا» [1] پیغمبر در میانشان مبعوث کنیم، رهبر برایشان بفرستیم، مکتب و ایمان به آنها بدهیم تا در پرتو ایمان و مکتب و رهبر پیروز شوند.

و بعد: وَ نُرِی فِرْعَوْنَ وَ هامانَ وَ جُنودَهُما مِنْهُمْ ما کانوا یحْذَرونَ.

بنابراین داستان بنیاسرائیل هم یکی از مصداقهای وَعَدَ اللَّهُ الَّذینَ امَنوا مِنْکمْ وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ است. قرآن نمیخواهد بگوید تصمیم ما این بوده که بنیاسرائیل را نجات بدهیم چه موسایی مبعوث بشود چه نشود، چه توراتی بیاید چه نیاید، چه توحیدی در میان مردم بیاید چه نیاید، چه ایمانی بیاید چه نیاید؛ هرگز قرآن چنین حرفی نمیزند. این که میگوید «و حال آن که ما منت گذاشتیم» (ما داشتیم منت میگذاشتیم) نظیر «لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَی الْمُؤْمِنینَ اذْ بَعَثَ فیهِمْ رَسولًا» است. چگونه منت میگذاشتیم؟ در بطن خانه فرعون، موسی را پرورش میدادیم که موسی کم کم مبعوث به رسالت بشود و با یک ایمان جدید و تازه و مکتب جدید و رسالت جدید و یک رهبری جدید بیاید و بنیاسرائیل را نجات بدهد.

پس این اشتباه از آنجا پیدا شده که این آیه را از ما قبل و مابعدش جدا کردیم، وقتی که جدا کردیم نقش ایمان در آن منفی شده، بعد تناقضی میان این آیه و همه آیات دیگر پیدا شده و چون این آیه خیلی باب روز بوده آیات دیگر فراموش شده است. نه، اساس اسلام بر جنگ عقاید و پیروزی ایدئولوژی و پیروزی ایمان و عمل صالح است ولی قرآن معتقد است که همیشه مستضعفین بیشتر از غیر مستضعفین گرایش به ایمان و عمل صالح پیدا میکنند چون آنها در زیر خروارها مانع خوابیدهاند. یک فرعون اگر بخواهد به راه حق بیاید باید از زیر یک کوهمانند بیرون بیاید ولی یک ابوذر چطور؟ ابوذر مانعی ندارد، تا ببیند پیغمبر هست مثل فنر میجهد و میآید سراغ پیغمبر، چون آن مانعهای ابوسفیانها و ابوجهلها برای ابوذرها وجود ندارد.

[1]. آلعمران/ 164.