فکر میکردند (حسابهایش را کرده بودند) که اگر اسلام حاکم شود با این که باز هم به صورت اقلیتی باقی خواهند ماند ولی اقلیتِ در زیر لوای اسلام را بر اقلیت بودن در زیر لوای دین مجوس ترجیح میدادند. تاریخ نشان میدهد که وقتی مسلمین به ایران آمدند اقلیتها مخصوصا یهودیها به مسلمین کمک کردند، چون یهودیها در آن دوره ایران، هم از دست مسیحیهای ایرانی که در حال رشد بودند رنج میبردند هم از دست زردشتیهای ایرانی.

در مصر هم همینطور بود، اکثریتْ مسیحی بود و اقلیت یهودی، و یهودیها از سوی مسیحیها آزادی نداشتند، مسلمین که آمدند یهودیها به کمک مسلمین شتافتند علیه مسیحیها.

پس این اقلیت در پیروزی مسلمین نقش داشتند اما این مقدار نقش داشتن سبب نمیشود که بگوییم پس نهضت صدر اسلام یک نهضت مشترک اسلامی و یهودی بوده، بلکه روح نهضت را اسلام تشکیل میداد. در این نهضت هم همینطور است، اقلیتهای غیر مسلمان اعم از اقلیتهای مذهبی و اقلیتهای سیاسی غیر مذهبی شرکت داشتند اما آنها به دلیل این که اقلیتشان خیلی ناچیز بود و هست- که این رفراندوم [1] نشان داد- قهرا نقش عمده نداشتند.

مسئله مهمتر- که این مسئله قابل توجه است و اگر کسی میتواند، بهتر تحلیل کند- این است که برخی اقلیتها بالخصوص اقلیتهای ماتریالیستی [عامل توقف نهضت بودند.] من نمیخواهم در صداقت افرادی از اینها که کشته شدند تردید کنم، و کاری ندارم که نسبت این کشته شدگان [2] با شهدای اسلامی چه نسبتی بوده، به اثرش نگاه میکنم. یک جوان مسلمان که کشته میشد، در جامعه اسلامی موج ایجاد میکرد. یک کمونیست که کشته میشد نگرانی ایجاد میکرد: نکند که ما به طرف کمونیسم میرویم! یعنی نه تنها عامل حرکت نبود بلکه عامل توقف هم میشد. چرا دستگاه [3] کوشش داشت به جوانان مسلمان رنگ مارکسیستی بزند؟ اگر

[1]. [رفراندوم در باره نظام جمهوری اسلامی که در 12 فروردین 1358 برگزار شد. استاد مطهری یک ماه بعد به شهادت رسیدند.]

[2]. من به فرهنگ خودم خیانت نمیکنم، به غیر موحّد «شهید» اطلاق نمیکنم هرچند عدهای بدشانبیاید.

[3]. [رژیم شاه]