است علیه مرفهها؛ به دوش محرومان و به سود محرومان. اسلام نهضت پیغمبران را به سود محرومان میداند نه این که منحصرا به دوش محرومان بداند. قرآن دلایل روشنی در این مطلب دارد. این تفاوت میان جهتگیری و خاستگاه را گاهی ملاحظه نکردهاند و نمیکنند. ریشه اساسی مطلب این است: کسانی که این گونه میگویند، انقلابها را به اصطلاح خصلتهای بالذات اجتماعی میدانند یعنی میگویند انسانی نیست و ریشهای در ساختمان انسانها ندارد، ریشهای در تغییرات اجتماعی دارد؛ در صورتی که اسلام همیشه روی فطرت یعنی روی انسان تکیه میکند ولو به عنوان یک فرد. به همین جهت است که اسلام مخاطب خودش را منحصرا محرومان قرار نمیدهد، مخاطب را همه مردم قرار میدهد حتی خود آن مرفه و استضعافگر، چون از نظر اسلام در درون هر استضعافگری، در درون هر فرعونی از فرعونها یک انسانِ در زنجیر نهفته است، یعنی در منطق اسلام فرعون فقط بنی اسرائیل را به زنجیر نکشیده، یک انسان را هم در درون خودش به زنجیر کشیده، انسانی که دارای فطرت الهی است و ارزشهای الهی سرش میشود ولی در زندانِ این فرعون بیرونی است. و لهذا پیغمبران، اول میروند سراغ آن انسانِ به زنجیر کشیده شده در درون فرعونها بلکه آن انسان را علیه فرعون حاکم بر انگیزانند و بتوانند انقلاب را از درون ایجاد کنند. البته اینجا موفقیت به آن نسبت نیست که کسی انسان درونیاش در زنجیر نباشد. ممکن است ده درصد موفقیت باشد ممکن است پنج درصد یا یک درصد. وَ قالَ رَجُلٌ مُؤْمِنٌ مِنْ الِ فِرْعَوْنَ یکتُمُ ایمانَهُ [1] ... یعنی انسانی از همان ملأ فرعون، از همان برخوردارها [چنین گفت و علیه فرعون قیام کرد. همچنین زن فرعون] [2] از نظر زندگی و رفاه و این که در طبقه به اصطلاح استثمارگر و استضعافگر بود [مانند فرعون بود] ولی در منطق قرآن با دعوت موسی، زن فرعون علیه فرعون قیام میکند. اما اول در درون زن فرعون یک انسان واقعی نهفته بوده و به زنجیر کشیده شده بوده ولی نه در حد انسانی که در درون فرعون بود. او اول زنجیر درونی خودش را پاره کرد و بعد علیه شوهرش که فرعون و سمبل این نظام بود قیام کرد. اما این قیام به سود چه کسی بود؟ به سود سبطیها؛ از میان قبطیها به سود سبطیها.

[1]. غافر/ 28.

[2]. [چند ثانیهای نوار افتادگی دارد.]