قضیه را بدهید که یک بشر، از فکر آزاد و منطقی (یعنی فکر مدرسهای، همان فکری که اسلام در اصول عقاید خواسته است) به اینجا برسد که گاو را باید پرستش کرد (همانطور که الان میلیونها نفر در هندوستان گاو را پرستش میکنند)؟! آیا ممکن است یک عده از افراد بشر از روی فکر آزاد و باز و بلامانع و منطقی و تفکر درسی حتی به اینجا برسند که اعضای تناسلی را باید پرستش کرد، که هنوز در ژاپن میلیونها نفر با این عقیده وجود دارند؟! نه، هیچوقت عقل و فکر بشر ولو ابتداییترین عقل و فکر بشر باشد، او را به اینجا نمیرساند. اینها ریشههایی غیر از عقل و فکر دارد. مثلا در ابتدا افرادی سودجو و استثمارگر پیدا میشوند که میخواهند افراد دیگر را به زنجیر بکشند و رژیمی به وجود آورند، و این در دنیا زیاد بوده و هست. این رژیم یک تکیهگاه اعتقادی میخواهد، بدون تکیهگاه اعتقادی امکانپذیر نیست. آن کسی که اول [آن اعتقاد را] تأسیس میکند، خودش میفهمد که چه میکند، دانسته کاری را انجام میدهد، یعنی دانسته خیانت میکند؛ موضوعی را- بتی، گاوی، اژدهایی را- به شکلی در میان مردمی رایج میکند. این مردم اغفال میشوند. اول هم خیلی به آن دلبستگی ندارند ولی چند سالی میگذرد، بچههای اینها به دنیا میآیند، بچهها میبینند پدر و مادرها چنین میکنند، همان کار پدر و مادرها را تعقیب میکنند. نسل به نسل که میگذرد و سابقه تاریخی پیدا میکند، جزء سنن و مآثر ملی میشود، جزء ترادیسیونها [1]مغالطه دنیای امروز

آیا با این عقاید باید مبارزه کرد یا نباید مبارزه کرد؟ یعنی آیا آزادی فکر- که میگوییم بشر فکرش باید آزاد باشد- شامل عقیده به این معنا میشود؟ مغالطهای

[1]. [ «ترادیسیون» واژهای فرانسوی و به معنای «سنت» است.]