ناراضی بودن به تنهایی کاری نمیسازد، بلکه آن حالت هجوم، شورشگری، قیام، تعرض لازم است. مکتبها از این نظر متفاوتاند. بعضی از مکتبها به پیروان خود هرگز درس تعرض و هجوم نمیدهند، بنابراین پیروانشان ناراضی هستند اما حالت هجوم و تعرض هرگز در آنها به وجود نمیآید. ولی بعضی از مکتبها ناراضی بودن را کافی نمیدانند و تسلیم در مقابل زور و ظلم و تمکین از ظالم را بزرگترین گناه و معصیت میدانند، دستور تعرض و تهاجم میدهند.

یکی از فرقها میان اسلام و مسیحیت در همین جاست. مسیحیت همیشه دم از صلح و صفا و سازش میزند. در این مکتب هرگز عنصر تعرض و تهاجم که بذر انقلاب است وجود ندارد. ولی در اسلام عنصر تعرض و تهاجم وجود دارد. آنچه که در اسلام در یک جا به نام جهاد و در جای دیگر به نام امر به معروف و نهی از منکر وجود دارد یعنی بذر تعرض و تهاجم در مقابل وضع نامطلوب حاکم موجود. اسلام میگوید متعرض باش، مهاجم باش، قیام کن، شورش کن و وضع نامطلوب موجود را در هم بریز تا وضع مطلوب را به وجود بیاوری، و الّا نشستن و ناراضی بودن، از آن طرف هم آه کشیدن و آرزومند بودن [کافی نیست،] با آرزو چیزی به انسان نمیدهند. از آن طرف هم میگوید طلب و سعی و کوشش.

میدانید که مخالفان اسلام قرنها از چیزی که نقطه قوّت اسلام است به عنوان یک نقطه ضعف یاد میکردند، میگفتند اسلام چه دینی است! دین و جهاد؟! دین و شمشیر؟! دین و تعرض!؟ دین و جنگیدن؟! دین و خون؟! دین همیشه باید دم از صلح و سازش بزند در هر وضعی و دم از صبر و حرف نزدن و سکوت و سکون بزند در هر وضعی، و بگوید اگر به طرف راست صورتت سیلی زدند طرف چپ آن را جلو بیاور، و اگر پیراهنت را دزدیدند جبّهات را هم خودت تقدیم کن. خیال میکردند دین این طور باید بگوید. مسلّم است که چنین دینی هرگز نمیتواند بذر انقلاب در میان پیروان خود بپاشد. اما آن دینی که در آن بذر نفی [1] و انکار و تعرض و هجوم [وجود دارد قادر به ایجاد انقلاب است.]

[1]. این نفیها در واقع نفی نیست اثبات است. طرد است، یعنی یک حالت مثبت است نه یک حالتمنفی. اسمش نفی است ولی حالت منفی نیست حالت مثبت است.