محسوب می‌شد و جدال عظیمی بر پا نموده بود مبحث وجود «کلّی» بود که آیا کلّی (مثل انسان) موجود است یا نه؟ و بر فرض وجود آیا وجودش در ذهن است یا در خارج؟ و آیا در خارج وجود مستقل دارد یا نه؟

کسانی را که برای «کلّی» واقعیت مستقل از افراد قائل بودند «رئالیست» یا «واقعیون» می‌گفتند، و کسانی که هیچ نحو وجودی برای «کلّی» نه در خارج و نه در ذهن، قائل نبودند و «کلّی» را فقط لفظ خالی می‌دانستند «نومینالیست» (nominalist( یا «اسمیون» می‌گفتند؛ دسته سومی نیز بودند که برای «کلّی» وجود ذهنی و وجود خارجی در ضمن افراد قائل بودند و آنها را «ایده آلیست» یا «تصوّریون» می‌گفتند.

تذکر این نکته بی‌فایده نیست: در فلسفه اسکولاستیک دو مسأله از یکدیگر تفکیک نشده بود:

الف. مسأله وجود «کلّی».

ب. مسأله مثل افلاطونی.

این دو مبحث، آمیخته به هم ذکر می‌شد و البته از خوانندگان محترم کسانی که به فلسفه اسلامی آشنایی دارند می‌دانند که در این فلسفه این دو مسأله از یکدیگر جداست. مسأله اول در «منطق» و گاهی در «فلسفه» بیان می‌شد و عموم فلاسفه در آن یک روش قاطعی داشتند و اختلافی در بین نبود. اما مسأله دوم در فلسفه در یک فصل جداگانه مطرح می‌شد و فلاسفه همه یک روش در آن نداشتند، بعضی نفی می‌کردند و بعضی اثبات. علی ای حال این مبحث به صورتی که در قرون وسطی در اروپا مطرح بوده پوچ و بی‌معنا بوده.

مرحوم فروغی در جلد اول سیر حکمت در اروپا پس از آنکه بحث نزاع در «کلیات» را در قرون وسطی نقل می‌کند، می‌گوید:

«توجه می‌فرمایید که فحص در کلیات یکباره بحثی پوچ و بیهوده نبوده، به یک اعتبار نزاع معتقدان و منکران وحدت وجود است.»

ولی از توضیح فوق معلوم شد که این نزاع به آن صورت پوچ بوده و ریشه این نزاع هم در دو مسأله‌ای است که گفته شد و ربطی به مسأله «وحدت وجود» ندارد.

ب. معنای دوم رئالیسم همان است که اخیراً در اصطلاحات فلسفی به کار برده می‌شود، یعنی اصالت واقعیت خارجی، و در این معنی رئالیسم فقط در مقابل‌