ابو النضر محمد بن مسعود بن عیّاش سلمی سمرقندی (متوفای 320) تفسیری دارد که آن را بر مبنای روایات اهل بیت علیهم السّلام بنا نهاده است. در بخش تفاسیر روایی از آن سخن خواهیم گفت.

محمد بن بحر اصفهانی (متوفای 322) تفسیری دارد که آن را بر پایه عقل سلیم بنا نهاده و در آن، از هر گونه تقلید و ظاهرگرایی دوری جسته است. شیخ طوسی در وصف این تفسیر و تفسیر علی بن عیسی رمانی می‌گوید: «آن دو شایسته‌ترین راه را در این زمینه پیموده‌اند؛ نیکو و میانه رفته‌اند و تفسیرهای آنان، بهترین تفسیرهایی است که تا کنون نوشته شده است» [2].
فخر رازی با آنکه با او در مکتب مخالف است، فراوان از این تفسیر بهره گرفته است. فخر رازی روش او را در تفسیر مشکلات قرآن کاملا ستوده است. در تفسیر آیه 41 سوره آل عمران- درباره حضرت زکریا- سخن او را نقل می‌کند و آن را می‌پسندد و می‌گوید: «این سخن، نیکو و خردمندانه است؛ ابو مسلم در تفسیر نیکو سخن می‌گوید: به ژرفای کلام پی می‌برد و نکات و دقائق و ظرافت‌های کلام را به دست می‌آورد» [3].
این تفسیر- با این عظمت- متأسفانه اکنون در دست نیست، تنها نقل‌هایی از آن در کتب تفسیری وجود دارد. «سعید انصاری هندی» آنچه- از این تفسیر- را که در تفسیر کبیر امام رازی آمده است، جمع‌آوری کرده و با نام «ملتقط جامع التأویل