او [: نبى مذكور در فصوص الحكم‌] و غير او گواهى مى‌دهد، مى‌باشد، لذا اين خاتم بيان شده بيان كننده هر چيزى به هر چيز است و به احديت جمع‌(1) خودش احاطه به تمامى آنها دارد- مانند علم ذاتى الهى-، زيرا او صورت تعين اول علمى ذاتى است كه جامع و فراگير تمامى تعينات است. او از آن جهت كه او [يعنى علم‌] است، اطلاق حق تعالى را- كه بر هر تعينى پيشى دارد- تعقل مى‌كند و از جهت خويش، مبدئيت و وجوب وجود و وحدت و فياض بودن و ايجاد كردن او- يعنى آن چه را كه پديد آورده است- به موجب علمش به ذات خويش و به هر معلومى- آن گونه كه در ذاتش معلوم اوست- و آشكار كردنش مر آن را به موجب حكم علم او در آن، تعقل مى‌كند.

17 و هر چه كه به نام كلمه ناميده مى‌شود بخشى از حقيقت انسانى كمالى دارد، و جامع و فراگيران بخشها داراى سه مرتبه كلى‌اند- و اگرچه حقيقت افزون از اينها را شامل است-: جامع غالب [: چيره‌] بر جميعت احكام ظاهر انسانيت حقيقى، و جامع غالب بر جمعيت احكام باطن انسانيت حقيقى، و جامع سوم داراى مقام جمع بين ظهور و بطون [: آشكار و پنهان‌] در مرتبه اعتدال آنها است.

18 و اما احكام قابل اشاره، احكام وجوب و امكان است. پس هر يك‌