حكما(1) بدان اشاره كرده‌اند كه: أشياء در نفس حق تعالى‌(2) مرتسمند، و فرق بين حكيم و محقق در اين مسأله آن است كه ارتسام در نزد محقق عبارت است از وصف علم از جهت امتياز نسبى آن از ذات، نه اينكه آن وصف ذات مى‌باشد- از آن جهت كه ذات است- و نه از آن جهت كه علم آن [ارتسام‌] عين‌

آن [ذات‌] است. بنا بر اين، تعقل ماهيت- از جهت جدا كردنش از لوازم خود در حضرت علم- به نام حروف غيبى معنوى، و تعقلش با لوازمش- پيش از انبساط و تابش وجود افاضه شده بر آن و بر لوازمش- به نام كلمه غيبى معنوى، و به اعتبار تعقل تقدم اتصال وجود بدان- پيش از لوازمش- به نام حرف وجودى، و به اعتبار انبساط و تابش وجود بر آن- و بر لوازم كليه آن- به نام كلمه وجودى‌(4) ناميده مى‌شود.

17/ 1 و همان گونه كه تركيب كلمات در نوشته انسانى از دو حرف‌(5) آغاز مى‌گردد و منتهى به پنج [كلمه‌] متصل و منفصل مى‌شود، در آن جا نيز كار همين گونه است، بنا بر اين نظير درجات تركيب اينجا، اصول پنجگانه‌اى است كه بعدا بيان مى‌شود، و نفس رحمانى‌(6) كه سرايت در اين اصول پنجگانه و