شک و ترديد نيز نمي توان خبر داد ، زيرا بايد جمع بين شک و عدم شک ، و ترديد و عدم ترديد ممکن باشد .

انسان همان گونه که به هنگام چشم گشودن ، ابتدا نور را ديده و در پرتو آن به مشاهده ديگر اشيا مي پردازد ، در صحنه انديشه و علم هم نخست تصور و تصديقات بديهي و اوّلي را ادراک مي نمايد ؛ در ميان تصديقات ، اوّلين تصديقي که از اذعان به آن گريز ندارد ، امتناع اجتماع وجود و عدم ، و امتناع اجتماع نقيضين است و در پناه اين ادراک ، ديگر تصديقات بديهي و يقيني خود را تفسير مي کند .

بوعلي سينا رحمه الله در فصل هشتم از مقاله اول الهيات شفا اين حقيقت را تبيين مي کند که امتناع ارتفاع نقيضين نيز به امتناع اجتماع نقيضين باز مي گردد .[1]يعني اگر چه امتناع ارتفاع نقيضين بديهي است ؛ ليکن اگر از دليل آن پرسش شود ، مي توان آن را با اتکا به امتناع اجتماع نقييضين اثبات کرد ، زيرا اگر « الف » و « لا الف » نقيض يک ديگر بوده و رفع شوند ، با رفع الف و صادق نبودن آن ، « لا الف » صادق بوده و با رفع « لا الف » ، « الف » صادق خواهد بود ؛ در نتيجه از ارتفاع « لا الف » و « الف » صدق « الف » و « لا الف » ؛ يعني جمع نقيضين لازم مي آيد .

پس همان گونه که در استدلال بر تصديق هاي نظري يا حتى بديهي غير اوّلي ، در نهايت از هيأت و صورت شکل اول استفاده مي شود ، استدلال بر تصديق هاي نظري يا بديهي غير اوّلي در سلسله مواد نيز در نهايت به مبدأ عدم تناقض ختم مي گردد .

مبدأ عدم تناقض و منتج بودن شکل اول

در سلسله مواد مي توان قضايا را به يک ديگر باز گرداند . اين ارجاع ها همگي در قالب