دانشمند با ماهيت آن ، مثل انسان و همچنين ميان وجود خارجي معلوم و ماهيت آن برقرار است .

در بحث از اتحاد عالِم و معلوم ، نحوه اي از اتحاد ميان وجود عالِم با هستي علم اثبات مي شود . اما اين نحو اتحاد ، هرگز بين ماهيت عالم با ماهيت علم که بنابر نظر مشهور کيف نفساني است ، يا بين ماهيت عالم با ماهيت معلوم که به وجود ذهني در نفس ، يا به وجود عيني در خارج موجود مي شود ، و همچنين بين وجود ذهني در نفس ، يا به وجود عيني در خارج موجود مي شود ، و همچنين بين وجود عالم با وجود خارجي يا وجود ذهني معلوم برقرار نيست . از اين اتحاد وجود عالِم و وجود علم ، با نام اتحاد علم ، عالم و معلوم نيز ياد مي شود و کساني که متوجه محور اين اتحاد نشده اند ، به انکار آن پرداخته اند ؛ نظير ابن سينا که در برخي کتاب هاي خود گمان بر اتحاد بين ماهيت عالم با ماهيت معلوم برده و آن را به شدّت نفي نموده است . 1

در بحث از اتحاد عالم و معلوم ، اين حقيقت نيز آشکار مي شود که معلوم حقيقي و بالذات ، وجود و هستي علم است که با وجود و هستي عالم متحد مي شود و ماهيت يا مفهومي که به وجود ذهني موجود مي شود ، معلوم بالعرض است و آن چه در خارج موجود است ، سبک عَرَض از عَرَض خواهد بود .

علم و وجود ذهني

از آثار مفيد و کارآمد تحليل هاي مفهومي که در مورد انديشه و علم انجام مي شود ، توجه به امتياز ميان علم و وجود ذهني و توجه به احکام مختلفي است که براي هر يک از آن ها ثابت مي شود . امتياز بين علم با وجود ذهني و تفاوت احکام آن ها زمينه تشکيل دو فصل ممتاز پيرامون علم و وجود ذهني را در کتب حکمي و فلسفي فراهم