عوالم و از جمله در عالم مفاهيم ، ظاهرتر از همه امور است ؛ چندان که پيدايي و ظهور ساير مفاهيم و دانش ها به اوست .

سلوکي که انسان در برهان صديقين به سوي خداوند دارد ، سلوک از جهل به علم نيست ، بلکه سلوک از غفلت به تنبه است .

انسان با برهان صديقين به ضرورت صدق گزاره اي که از هستي و ذات الهي خبر مي دهد ، تنبّه مي يابد و به اين مسئله نيز عالم مي شود که ضرورت هاي نظري و حتى بديهي ، بلکه اوّلي از فروع آن ضرورت ازلي بهره گرفته و به سوي او نيز راه مي نمايند .

با اين همه ، آيا مي توان از آيه اي که بر برهان صديقين تنبه مي دهد و بر ظهور و پيدايي آشکار الهي در سطح آگاهي و ادراک مفهومي انسان دلالت مي نمايد - چنان که فيلسوفان و حکيمان ژرف بين اسلامي نيز از آن اين گونه برداشت نموده اند - براي غيبت و پنهاني خداوند از افق مفهوم و بي اعتباري و بي فايده بودن دانش مفهومي استفاده کرد ؟

امتياز برهان بر ذات از برهان بر صفات واجب

مفهومي که از ذات الهي حکايت مي کند ، غير از مفاهيمي است که بر صفات خداوند دلالت دارد ؛ بر همين قياس ، برهان يا براهيني که ذات واجب را اثبات مي کنند ، مي توانند با براهيني که به اثبات صفات خداوند ، نظير توحيد ، حيات ، علم ، قدرت ، حکمت و امثال آن مي پردازند يا حتى با برهاني که يگانگي و وحدت اوصاف ذاتي يا وحدت اوصاف با ذات را اثبات مي کند ، متغاير و متفاوت باشند .

بسياري از متکلمان که از نکته فوق غافل مانده اند ، از اوصاف ذاتي و حتي فعلي الهي براي بيان مفهومي که از ذات خداوند حکايت مي کند ، استفاده کرده اند و