اسم الکتاب : قرآن و عرفان و برهان از هم جدائي ندارند المؤلف : حسن زاده آملي، حسن الجزء : 1 صفحة : 60
كرده اند , و واديهاى سهمگين هفت اقليم دل را طى نموده اند مى شناسيم كه توانسته
اند حقايق عرفانى را به صورت و صنعت برهان پياده كنند :
از آن جمله شيخ رئيس ابوعلى سينا است كه با آن قدرت علمى كه در رياضيات و
منطق و فلسفه داشت , توانست ظرايف و لطايف و دقايق عرفانى در نمطهاى هشتم و
نهم و دهم اشارات خود , بخصوص در نمط نهم آن كه در مقامات عارفان است , در
زيباترين كسوت برهان ارائه دهد , چنانكه در فصل سوم گفته آمد .
علم شريف هندسه چون تمام قواعد و قضاياى آن برهانى است و به هيچ وجه مسامحه
بردار نيست , در تقويم و تعديل فكر اهميتى بسزا دارد , انسانهاى ورزيده در علوم
رياضى صاحب رايى صائب و نظرى ثاقب و كم گوى و گزيده گوى و ديرگوى و نكوگوى
مى شوند , عبارات و الفاظ آنان نوعا حساب شده و قلم آنان بسيار رصين و متين
است , و شيخ رئيس از آن حظ وافر داشت كه توانست از عهده چنان عمل رفيع و
منيع بخوبى و به وجهى بديع بر آيد .
نمط دهم آن در اسرار آيات يعنى در ظهور غرايب از قبيل اخبار بغيب و كرامات
و صدور معجزات و ديگر امور خارق عادات از نفس ناطقه انسانى است . و همه اين
مسائل را با استمداد از تمثيل و تنظير به مذاهب طبيعت مبرهن فرموده است ,
چنانكه در نمط سوم اشارات در معرفت نفس بلكه در نمط هفتم هم در معرفت نفس
داد سخن را داده است , و اهل خبرت و بصيرت در فن شريف فلسفه الهى آگاهند كه
شيخ چه كراماتى از خود در اين نمطها نشان داده است . علاوه اين كه درباره كتاب
نفس شفا بايد بدين ضرب المثل به تازى تمسك جست كه( : كل الصيد فى جوف
الفرأ) .
ظهور معجزات و كرامات و مطلق خوارق عادات از انسان مثل پديد آمدن ديگر
چيزها , بدون واسطه علل و اسباب نيست . و اين علل و اسباب نفس انسانى به
اذن الله است . و اين اذن الله اذن قولى دارج و متعارف در محاورات شفاهى
نيست . بلكه اذن الله به معنى واقعى تكوينى آن است بدان نحو كه اقتضاى وجود
صمدى است و موحد به توحيد قرآنى بدان آگاه است . چه اين كه نفس ناطقه
انسانى
اسم الکتاب : قرآن و عرفان و برهان از هم جدائي ندارند المؤلف : حسن زاده آملي، حسن الجزء : 1 صفحة : 60