بنابرين , حسين پس از آنكه حوادث كوفه ياران او را در بوته ى آزمايش افكنده و نيك و بد آنان را از يكديگر جدا و ممتاز ساخته بود , سپاهى فراهم آورد كه - با همه كوچكى - از لحاظ اخلاص و فداكارى ممتازترين سپاهى بود كه تاريخ بياد دارد

ولى حسن حتى در ميان شيعيان با اخلاص خود نيز نميتوانست ياورانى كه از هر جهت مورد اطمينان وى باشند فراهم آورد چه - همانطور كه در فصول قبل بيان شد - آشفتگى و هرج و مرج چندان در اردوگاه وى همه گير شده بود كه اساسا امكان ادامه ى كار وجود نداشت

و چه تفاوتى از اين بالاتر , ميان وضع دوستان و ياوران آن دو برادر ؟

وضع خاص هر يك از لحاظ دشمن :

دشمن امام حسن , معاويه بود و دشمن امام حسين , يزيد و براى روشن شدن تفاوت ميان اين پدر و پسر , شهادت تاريخ كه پسر را( كودنى احمق) و پدر را( هشيارى تيزبين) - و بگمان بعضى : نابغه ئى در تيز هوشى - معرفى كرده بسنده است -

خصومت اين دو دشمن با حسن و حسين , مربوط به شرائط و اوضاع همزمان , نبود اين دنباله ى خصومت فيما بين بنى هاشم و بنى اميه بود كه ساليان درازى از عمر آن ميگذشت

در تمام اين مدت , حتى يكروز هم نبود كه بنى اميه هموزن و همطر از