2 - موضوع بيعت

در روايت كلينى رحمه الله چنين آمده( : حسن با معاويه شرط كرد كه او را اميرالمؤمنين نام ندهد) ( ص 61 ) و در روايت ابن بابويه رحمه الله در كتاب ( علل الشرايع) ( ص 81 ) و روايت برخى ديگر ذكر شده كه[ : حسن با معاويه شرط كرد كه نزد او( اقامه ى شهادت) نكند]

خوددارى از اعتراف , به( خلافت) معاويه - چه رسد به بيعت - از اين بهتر و بيشتر نمى شود كه او را اميرالمؤمنين ننامد و نزد او شهادتى نبرد آنچه واقع شد فقط عبارت بود از واگذارى سلطنت , كه در متن قرار داد از آن به( تسليم امر) تعبير شده و ديگران بدان , عنوان( تسليم حكومت) داده اند

و اما سخن دينورى در كتاب( الامامة و السياسة) كه گفته است( : حسن با معاويه بعنوان امامت , بيعت كرد) سخنى است كه اولا با خصوصيات معاويه كه ديديم چه اندازه با خلافت اسلامى و زمامدارى مسلمانان بى تناسب است , ثانيا با اظهارات امام حسن در مقام انكار خلافت معاويه و ثالثا با دقت و مراقبت فراوان آنحضرت در اينمورد كه اعترافى به خلافت معاويه از او صادر نشود ( همانطور كه از دو روايت بالا استفاده مى شود ) بهيچ وجه سازگار نيست