اين جنگ , ميدانهاى ديگرى نيز داشت كه به برخى از آنها در فصول نزديك آينده , اشارتى خواهد رفت

فداكارى امام حسن

فداكارى بى نظير او همان وضعى است كه او بخاطر فكر و عقيده ى خود , در مواجهه با ملك و حكومت انتخاب كرد

غالبا چشم پوشيدن كسى كه صاحب قانونى حكومت است از اين حق قانونى خود , بيش از گذشتن از سر جان , حائز اهميت و دليل بزرگى روح است و بلند نظرى و بزرگى روح در راه عقيده و هدف , آشكاراترين صفات حسن بن على و جالبترين ابزارهاى وى در جهاد متصل و بهم پيوسته اش بود

در ميان اين دو نوع فداكارى - فدا كردن جان يا گذشتن از سر حكومت با وجود حق قانونى - دومى بسى دردناكتر و داراى رنج طولانى تر و لطمه ى آن بر شخصيت انسانى كوبنده تر است

در همه ى دوره هاى تاريخ , عشق حكومت در دل حاكمان و پادشاهان , ريشه دارتر و عميق تر از عشق به جان بوده است تا چه رسد به فكر و عقيده افراد زيادى را مى شناسيم كه جان خود را فداى حكومت و سلطنت خود كرده اند در حاليكه جز عده ئى معدود , بياد نداريم كه كسى تخت سلطنت