الى غير ذلك من الاخبار والاثار در اين مطلب به فصل هشتم مقدمات قيصرى بر شرح فصوص الحكم رجوع شود

آن كه امام عليه السلام فرمود انا آدم الاول الخ از اين باب است كه علامه قيصرى در اول شرح فص اسحاق فصوص الحكم بيان كرده است كه :

العارف المطلع على مقامه هو على بينه من ربه يخبر عن الامر كما هو عليه كاخبار الرسل عن كونهم رسلا وانبياء لا انهم ظاهرون بانفسهم , مفتخرون بما يخبرون عنه ( 66 )

اين انسان كامل است كه جامع جوامع كلمات تامه وجوديه اعم از تكوينى و تدوينى است و بدان صادق است كه اوتيت جوامع الكلم , و در اخبار از علو مقام خود به حسب صعود فرمايد : اول ما خلق الله نورى , فافهم

آنكه اول شد پديد از جيب غيب *** بود نور پاك او بى هيچ ريب

بعد از آن آن نور مطلق زد علم *** گشت عرش و كرسى و لوح و قلم

يك علم از نور پاكش عالم است *** يك علم ذريت است و آدم است

صاحب فتوحات مكيه در باب ششم آن در بحث همين وجود منبسط به عنوان هباء فرمايد :

فلم يكن اقرب اليه قبولا فى ذلك الهباء الا حقيقه محمد ( ص ) المسماه بالعقل و اقرب الناس اليه على بن ابى طالب ( ع ) امام العالم و سر الانبياء اجمعين

هباء هيولاى كل است , و هيولاى عالم طبيعت قوه قابله ورق منشور جميع صور غير متناهى طبيعى است , و عقل هيولانى انسان قوه قابله او است كه مى تواند بعقل بالفعل برسد و عقل مستفاد گردد و با عقل بسيط و با وجود منبسط كه صادر نخستين است اتحاد وجودى يابد چه او را حد يقف نيست و محقق آن كسى است كه حق همه مقامات را اعطاء كند تا عقيدت او هيولاى اعتقادات باشد و در هيچيك از آنها توقف نكند فافهم

عارف جامى در سلسله الذهب گويد :

تخته جمله عقائد باش *** در همه صورتش مشاهد باش

شو هيولاى جمله معتقدات *** تا بيابى ز شرك و جهل نجات