در هر حال پيامبران در چنين زمينه اى ظهور مى كنند واحتا لتهم الشياطين عن معرفته .

شيطان ها , انسان را از معرفت خدا دور نگه داشته اند , به اين كيفيت كه خلا ذهن را پر كرده اند . شيطان را نبايد با ابليس اشتباه گرفت . ابليس آن موجودى است كه از عبادت آدم سرباز زده و تعبد قرآنى ما ايجاب مى كند كه اعتقاد به ابليس داشته باشيم . اين موجود زنده است تا الى يوم الوقت المعلوم از خدا خواست كه او را تا قيامت زنده نگه دارد و خدا به او اين قول را نداد , بلكه قول داد كه تا روز وقت معلوم او را زنده نگه دارد .

اين موجود را نبايد به هيچ تعبيرى ديگر , تاويل و تعبير نمود . ما بايد عادت كنيم كه سخن قرآن را بطور دقيق قبول كنيم , نه آنچنانى كه پيش داوريها و پيش قضاوتهاى ما ايجاب مى كند .

اما شيطان مفهوم ديگرى دارد , شيطان كليتا به نيروهاى شر آفرين , فساد آفرين و انحراف آفرين در فرهنگ قرآن گفته مى شود . بهمين دليل هم شياطين الانس و الاجن داريم . شيطانهائى از جنس آدم كه راه مى روند , لباس مى پوشند و . . . و شياطين از جن .

اين شيطانها گاهى در وجود خود انسان هستند . خود خواهيها هوسها , افزون طلبيها , تجاوزها , غفلتها و امثال آن شيطانهاى درونى هستند . و گاهى در بيرون پادشاهان , قلدران , گردنكشان , روحانيون فاسد , گمراه كنندگان , مناظر شهوت انگيز و . . . شيطانهاى بيرونى هستند .

اگر ما از درون شيطانى نداشته باشيم , از بيرون هم شيطانها