ارتباط عناصر عقلانى و غيرعقلانى دين‌

هدف اصلى اتو در كتاب مفهوم امر قدسى آن است كه بعد غيرعقلانى دين را شرح و ارتباط آن را با بعد عقلانى دين آشكار سازد. او با صراحت در عنوان فرعى كتاب، اين نكته را بيان كرده است: «در باب وجه غيرعقلانى اعتقاد به ذات الهى و ارتباط آن با بعد عقلانى آن»، و از همين رواست‌كه درنخستين فصل‌كتاب خود، به بحث درباره «عقلانى و غيرعقلانى» مى‌پردازد.

اتو در اين فصل، چند نكته را بيان كرده است:

1. گرايش عام در اديانى كه بر محور پرستش خداوند شكل گرفته‌اند، آن است كه خداى متعال را در هيأت مجموعه‌اى از مفاهيم عقلانى معرفى كنند. در اين اديان، خداوند موجودى است داراى اوصافى چون روح،[1] حكمت،[2] اراده،[3] قدرت مطلق[4] و مانند آن‌ها.

2. انسان در فهم اين صفات از خود الگو گرفته، با حذف محدوديت‌هايى كه در خود مى‌بيند، آن صفات را به خداوند نسبت مى‌دهد. آدمى علم، قدرت، اراده، مهربانى و ديگر صفات خداوند را جز از طريق شهود نفسانى مصاديق آن در خود و سپس تجريد، انتزاع و انتساب آن به خداوند نمى‌شناسد: «بنابراين، ذات خداوند از راه تمثيل آن با ماهيت حكمت و تشخص انسانى خودمان شناخته مى‌شود، با اين تفاوت كه ما اين صفات را در خودمان به صورت محدود و مشروط مى‌يابيم و هنگامى كه آن‌ها را به خدا نسبت مى‌دهيم، آن‌ها را به صورت كامل به كار مى‌بريم، يعنى به‌طور مطلق و غير مشروط».[6]

3. اين شيوه، يك رويكرد عقلانى به شناخت خداوند است. در اين انگاره، ذات خداوند به گونه‌اى تلقى مى‌گردد كه مى‌توان او را در چارچوب مفاهيم عقلانى كلى،