ظاهرى آن‌ها است.

ب) شيوه اتو در كشف وحدت اديان، شيوه‌اى پديدارشناسانه است. او با بررسى جلوه‌هاى گوناگون دين در طول تاريخ، اعم از اساطير، نمادها، مناسك، اشياى مذهبى، سرودها، مناجات نامه‌ها و متن‌هاى دينى، به اين نتيجه رسيد كه منشأ همه اين امور، احساسى يگانه و منحصر به فرد در برابر موجودى متعالى به نام نومن است.

اما ابن‌عربى با استناد به كشف و شهود و عبور از ظاهر دين و وصول به باطن و حقيقت آن، به منشأ حقيقى وحى الهى دست يافت؛ مثلاً در واقعه‌اى همه اقطاب معنوى وحى‌هاى مقدم بر اسلام را مشاهده كرده، وحدت متعالى همه آن‌چه را از جانب خداوند به مردم وحى شده بود، دريافت.[1] از نظر او هر پيامبرى جلوه‌اى از كلمه اعلى و خود، «كلمه» اى از خداوند است. او بر پايه همين آموزه، بخش‌هاى مختلف فصوص الحكم را باعنوان پيامبرى آغاز مى‌كند كه كلمه‌اى از كلمات الهى را به كامل‌ترين نحو تحقق بخشيده است.

ج) راز اختلاف اديان الهى نزد ابن‌عربى، با وجود باطن مشترك آن‌ها، در دو چيز نهفته‌است: يكى ويژگى‌هاى هر پيامبر و ديگرى شرايط مردمى كه آن پيامبر در ميان ايشان ظهور كرده است.

د) با وجود اذعان به وحدت اديان، ابن‌عربى سير تكاملى اديان را پذيرفته، مسأله خاتميت را باور داشته، شريعت محمدى را ناسخ همه شرايع پيشين مى‌شمارد و مهم‌ترين دليل برترى دين خاتم را جامعيت آن مى‌داند كه بارزترين جلوه آن در جمع ميان تنزيه و تشبيه نمودار شده است.

ه' ) فارغ از مسأله دين وحيانى، ابن‌عربى تفسيرى ديگر از وحدت اديان دارد كه به ديدگاه اتو و به ويژه الياده - كه به تعميق و گسترش پديدارشناسى دين به شيوه اتو پرداخت - نزديك مى‌شود. از نظر ابن‌عربى هر كس از درون، رابطه‌اى با خداوند دارد كه منشأ آن، تجلى خداوند براى او است.[2] از اين رو است كه انسان به‌طور فطرى به پرستش‌