اسم الکتاب : مباني نظري تجربه ديني المؤلف : الشیرواني، علی الجزء : 1 صفحة : 145
از ديگر موارد اين نوع كشف، كه در قرآن كريم به آن اشاره شده است، ماجراى حضرت يعقوب است كه بوى يوسف را استشمام كرد: ﴿إِنّى لأَجد ريح يوسف لولا أَن تفنّدون﴾؛ اگر مرا به كمخردى نسبت ندهيد، بوى يوسف را مىشنوم.[1]
چهارم: لمس كردن؛ اين نوع كشف، به سبب اتصال ميان دو نور يا ميان دو
جسد مثالى تحقق مىيابد. در روايتى آمده است كه پيامبر صلي الله عليه و
آله فرمود: «رأَيت ربّي - تبارك و تعالى - ليلة المعراج
في أَحسن صورة. فقال بم يختصم الملأ الأَعلى يا محمد؟ قلت: أَنت أَعلم، أَى
ربّ! مرتين. قال: فوضع الله كفّه بين كتفي، فوجدت بردها بين ثدييّ، فعلمت
ما في السموات وما في الأَرض، ثم تلاهذه الآيه: ﴿وكذلك نرى إِبراهيم ملكوت السموات والأَرض وليكون من الموقنين﴾؛
پروردگارم را در شب معراج در نيكوترين صورت ديدم. به من فرمود: اى محمد!
ملأ اعلى در چه با هم خصومت و اختلاف مىكنند؟[2] گفتم: پروردگارا! تو
داناترى (و اين سخن دوبار گفته شد). آنگاه خداوند كف خود را ميان دو كتف
من نهاد، به گونهاى كه سردى آن را در ميان سينه خود حس كردم. و پس از آن،
آنچه را در آسمانها و زمين است، دانستم. آنگاه پيامبر اين آيه را تلاوت
كرد: و اين گونه به ابراهيم، ملكوت آسمانها و زمين را مىنمايانيم».[3]
پنجم: چشيدن؛ مثل آنكه سالك، انواع گوناگون طعامها را در عالم
برزخ مشاهده مىكند و آنگاه كه از آنها خورد و چشيد، بر معانى غيبى آگاهى
مىيابد. در روايتى از پيامبر صلي الله عليه و آله نقل شده است كه فرمود:
«رأيت أَنّى أَشرب اللبن حتى خرج الريّ من أَظافيري؛ در رؤيا ديدم كه شير مىنوشم تا آنجا كه از سر انگشتانم بيرون مىزد» و آن حضرت آن را به علم، تأويل برد.[4]
[2] ملأ اعلى بر دو قسم است: قسمى از آن، مظهر جمال و امر تشبيهى
است و قسمى از آن، مظهر جلال و امر تنزيهى، وايندو با هم مختلفند و انسان
كامل، ميان آن دو جمع مىكند. در واقع، خصومت آن دو در آن است كه اهل جمال،
جانب تشبيه را مىگيرند و اهل جلال، جانب تنزيه را، در حالى كه كمال در
جمع ميان آن دو است و روايت اشاره به آن دارد كه پيامبر خاتم9 واجد اين
كمال است و مظهر اسماى تشبيهى و تنزيهى، هر دو است.
[3] داود قيصرى، شرح فصوص الحكم، ص 108. سيد حيدر آملى پس از نقل اين
روايت مىنويسد: «خداوند خبر دادهاست كه خود را در صورت آتش و درخت به
موسي عليه السلام نمايانده است. از اين رو، بعيد نيست كه ذات خود را
درصورت نور يا صورت انسان به محمد صلي الله عليه و آله نمايانده باشد. در
حقيقت، محمد صلي الله عليه و آله خدا را در صورت خودش ديدهاست كه بر حسب
ظاهر و باطن، نيكوترين صورتها است. (جامع الاسرار و منبع الانوار، ص 463).
[4] سيد حيدر آملى، جامع الاسرار و منبع الانوار، ص 464. چنان كه در
دنباله بحث بيان خواهد شد، در بسيارى موارد، كشف صورى توأم با كشف معنوى
است. خواننده هشيار اين نكته را در مثالهاى ياد شده براى اقسام كشف صورى
بهخوبى مىيابد.
اسم الکتاب : مباني نظري تجربه ديني المؤلف : الشیرواني، علی الجزء : 1 صفحة : 145