اسم الکتاب : انتظار بشر از دين المؤلف : جوادی آملی، عبدالله الجزء : 1 صفحة : 120
مي شود:
1 ـ در کميت قضيه: اگر يکي از دو مقدمه، «کلي» بود و ديگري جزئي،
نتيجه جزئي است؛ زيرا نتيجه از جهت کميت يعني در کليت و جزئيت، تابع اخس
مقدمتين است که جزئي باشد.
2 ـ در کيفيت: اگر يکي از دو مقدمه، «موجِبه» بود و ديگري «سالبه»،
نتيجه در کيفيت يعني در ايجاب و سلب، تابع اخسّ مقدمتين است که سلب باشد.
3 ـ در جهت: اگر يکي از دو مقدمه، «ضروري» بود و ديگري «ممکن»،
نتيجه در جهت قضيه، تابع اخسّ مقدمتين است؛ يعني نتيجه ممکن است؛ نه ضروري.
4 ـ در صنعت قضيه: اگر يکي از دو مقدمه، يقيني و برهاني بود و ديگري
جدلي و خطابي، نتيجه از لحاظ صنعت، تابع اخسّ مقدمتين است؛ يعني نتيجه،
خطابي و جدلي خواهد بود.
5 ـ در هست و بايد: اگر يکي از دو مقدمه از مسائل حکمت نظري (هست و
نيست) بود و ديگري از مسائل حکمت عملي (بايد و نبايد)، نتيجه بايد و نبايد
است؛ مثل اين که گفته مي شود: پروردگار جهان، ولي نعمت است و هر ولي نعمتي
را بايد تکريم کرد و گرامي داشت، نتيجه آن است که پروردگار جهان را بايد
گرامي داشت و تکريم کرد؛ يعني نتيجه تابع اخسّ مقدمتين است.
6 ـ اگر يکي از دو مقدمه عقلي بود و مقدمه ديگر نقلي، نتيجه به حکم
قاعده کلي «تبعيت نتيجه از اخسّ مقدمتين»، نقلي است؛ زيرا نقل تابع عقل
است.
اسم الکتاب : انتظار بشر از دين المؤلف : جوادی آملی، عبدالله الجزء : 1 صفحة : 120