در آن مـوقـع قـرآن در سـيـنـه ها و تكه هاى پوست ، سنگ و كاغذ متفرق بود و خطر گم شدن آن حـتمى بود، بخصوص در اولين جنگ بعد از رحلت پيامبر(ص ) (جنگ يمامه ) بيش از هفتاد نفر از حـافـظـان قرآن كشته شدند. از اين رو، عمر بن خطاب چون خود مصحف على (ع ) را رد نمود، به ابـى بـكـر پـيـشـنـهـاد كـرد كـه در ايـن بـاره اقـدام جـدى بـه عـمـل آورد و آن قدر اصرار نمود تا وى پذيرفت . ابوبكر براى اين كار ((زيد بن ثابت )) را كـه جـوانـى بيست ساله و از كاتبان وحى بود، انتخاب كرد. ابوبكر به او گفت : اى زيد! تو جـوان عـاقـلى هـسـتـى كـه بـه تو اطمينان داريم و در ضمن يكى از نويسندگان وحى بوده اى ، بدين جهت ، از تو مى خواهيم كه قرآن را در يك جا جمع آورى كنى .

زيـد مـى گـويـد: بـه خـدا قـسـم ! اگـر بـه مـن دسـتـور مـى دادنـد كـه كـوهـى را از جـاى خـود نـقـل مـكـان دهـم ، بر من سنگين تر از اين دستور نبود و به آنها گفتم چگونه دست به كارى مى زنيد كه پيامبر(ص ) نكرد. ابوبكر و عمر آن قدر اصرار كردند تا سرانجام حاضر شدم دست به چنين كارى بزنم .(163)

زيد طبق دستور ابوبكر، كنار درب مسجد نشست و در حدود بيست و پنج نفر از صحابه را حاضر نـمود تا در اين كار با او همكارى كنند و اعلام نمود تا هركس نزد او چيزى از قرآن هست ، بياورد و عـمـر بن خطاب ، خود بر اين هياءت نظارت داشت و هر كس از صحابه چيزى از قرآن نزد خود داشـت مـى آورد و زيـد تـمـامـى آنها را در يك پرونده جمع نمود. زيد براى اطمينان از هر كس كه چـيـزى از قـرآن مـى آورد، دو شـاهـد مـى طـلبـيـد، تـا آيـات قـرآن آن طورى كه بر پيامبر(ص ) نازل شده جمع آورى گردد.

قرآنى كه زيد جمع آورى نمود، نظم و ترتيبى در بين سوره هاى آن وجود نداشت ، چرا كه هدف آنها تنها جمع آورى و حفظ آيات و سوره هاى قرآن بود تا هيچ گونه نقص و زيادتى در آن رخ ندهد.(164)

پـس از تكميل قرآن ، آن را به دست ابوبكر سپرد و آن قرآن تا هنگام مرگ نزد او بود، و سپس نزد عمر، و بعد از مردن عمر نزد دخترش حفصه باقى ماند.

زمـانـى كـه عـثمان دست به ((توحيد مصاحف )) زد، از قرآنى كه نزد حفصه بود، براى اين كار اسـتـفـاده كـرد، يعنى نصوص قرآنها را كه در آن وقت در دست مسلمانها بود، بر آن قرآن تطبيق نـمـود و سـپـس آن را بـه حفصه بازگرداند. بعد از مردن حفصه ، مروان بن حكم والى مدينه آن مصحف را از ورثه حفصه گرفت و از بين برد.(165)

مصحفهاى ديگر

هـمـزمـان بـا جـمـع آورى قـرآن تـوسـط زيـد، عـده اى از صـحـابـه مشغول جمع آورى قرآن شدند. از جمله عبدالله بن مسعود و ابى بن كعب و سالم آزاد شده حُذيفه و ابوموسى اشعرى و معاذ بن جبل و مقداد بن ابى الاسود و ديگران ، اين مصحفها هر يك در يكى از سرزمينهاى مسلمان نشين مورد استفاده همان منطقه گرديد و مردم هر منطقه طبق همان مصحف قرائت مى كردند.

اين مصحفها با يكديگر اختلاف داشت چه از لحاظ ترتيب سوره ها و چه از لحاظ قرائت و اين امر سـبـب اخـتـلاف فاحشى بين مسلمانان گرديد، بخصوص در مواقعى كه مسلمانان اطراف جهان به مناسبت هايى در يك جا جمع مى شدند، حتى بر سر اختلاف در قرائت ، گاه جنگ و ستيز بين آنان واقـع مى شد، زيرا هر دسته اى طبق قرائت مصحف خويش قرائت مى كرد و قرائت دسته هاى ديگر را بـاطل و بر خلاف واقع مى پنداشت . يكى از اين واقعه ها،موقعى بود كه مسلمانان از عراق و شـام در جـنـگ بـا كفار در آذربايجان اجتماع كرده بودند و حذيفة بن يمان صحابه پيامبر(ص ) شـاهـد جـنگ و ستيز مسلمانان بر سر اختلاف در قرائت قرآن بود. اين امر ناگوار، باعث گرديد كـه در صـدد چاره برآيد تا مسلمانها به آنچه كه يهود و نصارا دچار گشتند، دچار نگردند. از اين رو، قسم خورد و بر خود واجب كرد كه به مدينه برود و عثمان را كه آن روز خليفه و رئيس ‌ حكومت بود وا دارد تا با اعمال نفوذ خود، چاره اى بينديشد.