مراجعه آموزشى

از آنجا كه قرآن ، كتابى است براى همه مردم و همه با زبان عربى آشنايى ندارند و به لغت ، كـتـابهاى علوم قرآنى ، تفسير، تاريخ ، حديث و تمام قسمتهاى قرآن ، مسلّط نيستند، ناگزير بايد روش مراجعه آموزشى را يادآور شد.

در اين روش ، خواننده قرآن هرچند با قلب سالم و ذهن عارى از پيشداورى و اغراض شخصى به سـراغ قـرآن مـى رود، ليـكـن از آنـجـا كه اطلاعات پنج گانه بالا را ندارد. قرآن را به وسيله كسى مى آموزد كه بر آن آگاهيها مسلط است و به هنگام بيان آيه ، لغات آن را توضيح داده ، در حـد امـكـان ، مـفـهـوم روان و درسـتـى ازآيـه ارائه مـى كـنـد و بـا نـقـل سـبـب نـزول و احـاديـث مـربـوط (اگـر سـبـب نـزول و حـديـثـى بـرايـش نـقـل شـده بـاشـد) و در صـورت لزوم بـه كـمـك ساير آيات ، معناى آيه را تشريح و تبيين مى نمايد.

بـايـد توجه داشت كه پس از آموزش فوق ، همچنان وظيفه تفكر در قرآن ، برعهده فراگيرنده قـرآن اسـت ، تـا بهره هاى آن را ـ كه فهم آيه ، رسيدن به ايمان برتر و فراهم ساختن زمينه عـمـل مـنـاسـب در جـهـت آن اسـت ـ بـه دسـت آورد و در ايـن راه ، تـا زمـان اطـمـيـنـان كـامـل از تـسـلط خـويـش بـر پـنـج مورد ياد شده ، بايد ارتباط خود را با معلم قرآن يا متن مورد اعتماد، حفظ كند.

چند نكته

روش صـحـيـح مـراجـعـه مـسـتـقـيـم و مراجعه آموزشى به قرآن كريم را بيان كرديم . اينك ضمن تاءكيد بر رعايت دقيق موارد ياد شده ، به چند نكته مهم مى پردازيم :

1 ـ هـرچـنـد بـراى آشـنـايـى بـا قـرآن نـبايد لحظه اى درنگ و سستى روا داشت ، ليكن بايد از هـرگـونـه شتابزدگى و اقدام نسنجيده يا تعجيل در نتيجه گيرى ، خوددارى ورزيد. قدم نهادن در راهـهـاى تـاريك و اطمينان به كتابها، زبانها و دستهاى ناشناخته و مشكوك ، عاقبتى شوم در پى دارد.

2 ـ در راه شـنـاخـت قـرآن جـز بـا نـيـتـى خـالص و ((قـربة الى الله )) نبايد گام برداشت . از خـداونـد، يـارى جـويـيـم و از آمـوزش قـرآن بـه قـصـد ريـا، فـخـر و فضل فروشى ، مجادله و ... سخت بپرهيزيم .

3 ـ بـا شـنـاخـت مـفـسـران و مـعـلمـان شـايـسـته قرآن ، خود را از خطر نويسندگان و گويندگان التقاطى و غرب زده يا شرق زده و ماديگرايان در امان داريم .

4 ـ در بـرخـورد بـا آيـات قـرآن از هـرگـونـه پـيـشـداورى و حـمـل نـظـريـات شـخـصـى بـرآن ، اجـتـنـاب ورزيـم . خـود را بـطـور كامل ، تسليم هدايت قرآن سازيم و بدان دل داده و ملتزم باشيم .

5 ـ سـرانجام ، تصور نشود كه با رعايت موارد ياد شده ، بسادگى مى توان احكام فقهى را از قـرآن يـا روايـات اسـتـنـبـاط كـرد! ايـن كـار از حـسـاسـيـتى بسيار بالا برخوردار است و جز با مطالعات و معلومات بسيار گسترده در متون اسلامى و ممارست دهها ساله ميسر نيست . پس در احكام فقهى ، پيوسته بايد از فقيه و مجتهد جامع الشرايط، پيروى كنيم .

2 ـ عمل به قرآن :

تاءكيدهاى فراوانى كه در زمينه قرائت ، استماع ، حفظ و حتى تدبر در قرآن رسيده ، همه مقدمه اسـت تـا مـا را بـا ايـن كـتـاب شـريـف آشـنـا نـمـوده و بـه مـضـامـيـن عـالى و انـسـان سـاز آن عـمـل كـنـيـم و بـا عـمـل بـه ايـن كـتـاب هـدايـت و انـسـان سـاز، شـاهـراه تـكـامل را بپيماييم . اين مطلب از خود قرآن و روايات استفاده مى شود. قرآن مجيد در همان آيه اى كه سخن از تلاوت كنندگان آياتش به ميان آورده ، بلافاصله به دو نمونه از اعمالى كه خود ايـن كـتـاب بـدانها راهنمايى كرده ، يعنى اقامه نماز و انفاق در راه خدا اشاره كرده و مجموع آنها به اضافه تلاوت را تجارت سودمند و بدون ضرر دانسته است .(55)