قيد مندوحه در . مسئله اجتماع امر و نهى

قبلا ذكر كرديم كه بعضى از محققان نزاع اجتماع امر و نهى را مقيد بوجود مندوحه در مقام امتثال نموده اند , منظور از مندوحه فرد كاملى است كه امر و نهى در آن جمع نشود , براى مثال مكلف در مقام امتثال , در مكانى مستقر است كه هم امر به صلاة دارد و هم نهى از غصب , و چنانچه صلاة را در اين مكان غصبى بجا آورد , هم مطيع و هم عاصى است , ولى اگر مسجدى در نزديكى مكلف وجود داشتهباشد كه بتواند در آن نماز بگزارد , اجتماع امر و نهى تحقق نمى يابد و مكلف فقط مطيع خواهد بود .

به نظر مرحوم محقق ثانى ( قده ) متعلق امر طبيعت عبادت است , هر چند اين عبادت داراى فردى مزاحم باشد , ولى مكلف در مقام امتثال , قصد امر طبيعت عبادت را نمايد . با اين بيان با وجود فرد مزاحم , امر هنوز فعليت دارد چونبعضى از افراد طبيعت مقدور است يعنى . شرعا ملاك دارد و منهى عنه نمى باشد , و مكلف بايد آن را كه همان قيد مندوحه است بجا آورد .

البته مسئله اجتماع امر و نهى در سوء اختيار موضوعيت پيدا مى كند و الا درمقام اجبار يا جائى كه قيد مندوحه نباشد منتقى است , چون در جائى كه مندوحهنباشد مكلف بيش . از يك قدرت ندارد , و أمر و نهى هر دو نمى تواند فعلى باشد , لذا