برخى از انديش‌مندان، علوم مربوط به تاريخ را تقسيم كرده، براى هر قسم تعريفى خاص ارائه كرده‌اند. فيلسوف شهيد مطهرى(ره) تاريخ را يكى از منابع معرفت انسانى دانسته، علم تاريخ را به دو بخش نقلى و علمى تقسيم مى‌كند و قواعد استنباطى تاريخ علمى را به حال و آينده قابل تعميم مى‌داند. [1]

تاريخ نقلى

تاريخ نقلى علم به وقايع و حوادث سپرى شده و آگاهى از اوضاع و احوال گذشتگان مى‌باشد. زندگينامه‌ها، فتحنامه‌ها و سيره‌ها، از اين مقوله است. علم تاريخ در اين معنا، به يك سلسله امور جزئى و فردى مربوط است; و در واقع علم به ‌بودن‌هاست; چرا كه به گذشته تعلق دارد. [2]

تاريخ علمى

تاريخ علمى يعنى مطالعه، بررسى و تحليل وقايع گذشته و استنباط قواعد و سنت‌هاى حاكم بر زندگى گذشتگان. در واقع محتواى تاريخ نقلى ـ حوادث و وقايع گذشته ـ ‌مبادى‌ و مقدمات اين علم شمرده مى‌شود و براى استنباط قوانين كلى و عمومى و كشف طبيعت حوادث تاريخى و روابط علّى و معلولى آن‌ها سودمند است. [3]

فايده تاريخ

شايد از خود پرسيده باشيد آشنايى با انبوه نام‌ها، حوادث، فراز و نشيب‌ها، طلوع و افول‌ها و عملكرد نياكان و ديگر انسان‌ها در زندگى روزمره و شكل‌گيرى زندگى آينده ما چه نقشى دارد؟

‌ اگر بپذيريم هر حادثه‌اى مولود علت يا علت‌هاى پيش از خويش و نيز دست كم انگيزه سلسله حوادث بعدى است، بدين نتيجه مى‌رسيم كه زندگى ملت‌ها چون رشته‌اى دراز است و مجموع انسان‌هاى يك عصر تنها يكى از مهره‌هاى آويخته بدين رشته به‌شمار مى‌آيد. استوارى و نااستوارى هر مهره به چگونگى پيوند آن به مهره پيشين و پسين وابسته است. پس زندگى مردم يك عصر در هر كشور از زندگانى گذشتگان و آيندگان جدا نيست و براى يافتن