‌ خداوند پيامبر (صلى الله عليه وآله) را ‌ولىّ‌ يعنى متصدى خدمت برادرانه و سرپرستى مشفقانه قرار داد. رويه حكومت آن حضرت در ايجاد قسط و بسط عدالت را ملاطفت و برپايه منافع عمومى اعلام كرد [1] و از اصل مشورت در مشاركت دادن مردم در امور سياسى و اجتماعى نظامى و فرهنگى بهره گرفت. [2] برهمين اساس بود كه رسول‌خدا (صلى الله عليه وآله) در اتخاذ مواضع، نقشه‌هاى نظامى، تدابير سياسى و... مشورت مى‌كرد. در غزوه بدر به توجيه متخصصان امر دفاع تغيير موضع داد [3] و در اُحد رأى جوانان را كه اكثريت داشت بر رأى خود و ديگران ترجيح داد. [4]

و در محاصره احزاب پيشنهاد سلمان فارسى، در حفر خندق و شيوه تدافعى را به‌كار بست [5] ‌ پيامبر در پرتو تعاليم اسلام نظام اجتماعى و حكومتى خود را برپايه تعاون و همكارى دولت و ملت قرار داد. مطرح كردن قانون و قدرت اجرايى در كنار اخلاق، [6] تعيين شرايط براى مالكيت، مصرف و تصرف در دارايى، اختلافات مالى و معيشتى را به حداقل ممكن كاهش داد و به‌منظور جلوگيرى از دست به‌دست گشتن ثروت در ميان گروه خاص در كنار ماليات‌هاى واجب، نوعى ماليات داوطلبانه ـ صدقه ـ را نيز مورد سفارش اكيد قرار داد.

‌ برقرارى مسابقه فراخ و دائمى به‌سوى نيكى و نيكوئى‌ها كه نه به زمانى خاص محدود مى‌شد و نه رنگ مكانى معين مى‌گرفت در پرورش و تربيت فرد و جامعه آن‌هم در رقابتى سالم و در ابعاد مختلف سخت مؤثر بود.

‌ تعاليم قرآن با توجه دادن مردم به خدا، حاضر و ناظر دانستن او و دعوت آنان به پارسايى پيشه كردن از مردمى كه تاراج مال و تملك زن و فرزند همديگر كار روزمره و سهلى برايشان بود، انسان‌هايى ساخت كه با همه قدرت بر تصاحب غاصبانه موجودى ديگران، به آن حرمت مى‌گذاشت و نه تنها دستبرد به حقوق انسان‌ها ـ همكيش و غيرهمكيش ـ روا نمى‌شمردند بلكه دارايى خود را نيز به همنوعان خود مى‌بخشيدند. [7]