واقعيت آن بيت برسد كه بدون رعايت آداب و رسوم هر بيت، رسيدن به آن بيت كاري محال و زحمت در راه آن، تلاشي بيهوده و رنجي بي نتيجه است.

اما معني خانه او چه باشد، اين كه آيا اضافه (يعني اضافه بيت به الله) از باب تشريف است يا طور ديگر، مقصود بيان آن نيست. غرض در اين رساله، بيان آداب كعبه ظاهري است، غير آن آدابي كه در مناسك مسطور است، ضمناً شايد به آداب كعبه حقيقي هم في الجمله اشاره بشود.

بدان، غرض از تشريع اين عمل شريف آن باشد كه از طريق مناسك اين بيت بداني كه مقصود اصلي از خلقت انسان معرفت خدا و وصول به درجه عشق او و انس به حضرت اوست و اين ها تحصيل نمي شود، مگر به تصفيه قلب و آن هم ممكن نيست، مگر به حفظ نفس از شهوات و انقطاع از دنياي دنيّ و قرار گرفتن در راه رنج عبادات ظاهري و باطني.

شارع مقدس عبادات را يك نسق نگردانيده، بلكه مختلف وضع كرده ; زيرا به هر يك از آن ها رذيله اي از رذائل از مكلف زائل مي گردد، تا به اشتغال به تمام آن ها تصفيه تمام عيار گردد، چنان كه اداي صدقات و حقوق ماليه قطع ميل مي كند از حطام دنيويه; و صوم قطع مي كند انسان را از مشتهيات نفسانيه; و صلاة نهي مي كند از هر فحشا و منكري و هم چنين ساير عبادات.

چون حج مجمع العناوين بود خصوصيت ديگري در بين عبادات پيدا كرد، چه اين كه مشتمل است بر جمله اي از مشقت هاي اعمال كه هر يك بنفسه صلاحيت تصفيه نفس را دارد مانند انفاق مال كثير، قطع از اولاد و عيال و وطن و جدايي از نفوس شريره و طي منازل بعيده و ابتلا به