درس چهل و نهم‌ [1] فقاهت‌

عَنْ أَبِى‌عَبْدِاللَّهِ (ع) قَالَ:

«إِذَا أرَادَ اللَّهُ بِعَبْدٍ خَيْراً فَقَّهَهُ فِى الدِّين». [2]

حضرت صادق (ع) مى‌فرمايد: اگر عنايت خاص خداوند متوجه بنده‌اى شود او را در دين فقيه مى‌گرداند.

اگر خداوند به بنده‌اى عنايت خاصى كند [3] و او را متعلَّق اراده تكوينيه خود قرار دهد بدون حساب و بى‌دليل نيست. خداى متعال مى‌فرمايد: (وَ مَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً). [4] انسان اول بايد فضيلت تقوا را در وجود خود پديد آورد، [5] پس از آن:

[1]. اين درس در جلسه يكصد و يازدهم درس خارج اصول معظم له ايراد گرديده است.

[2]. وقتى خداوند خير بنده‌اى را بخواهد او را دانشمند در دين مى‌كند. (كافى، ج 1، باب صفه العلم و ...، ص 32)

[3]. در اين خصوص كه «هر گاه خداوند بخواهد خيرى به بنده‌اش برساند» تعابير زيادى از كلمات ائمه معصومين: وارد شده است كه إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِعَبْدٍ خَيْراً: نَصَبَ فِى قَلْبِهِ نَائِحَهً مِنَ الْحُزْن، عَجَّلَ عُقُوبَتَهُ فِى الدُّنْيَا، طَيَّبَ رُوحَهُ وَ جَسَدَه، فَتَحَ لَهُ الْعَيْنَيْنِ اللَّتَيْنِ فِى قَلْبِهِ، نَكَتَ فِى قَلْبِهِ نُكْتَهً فَتَرَكَهُ، أَمَرَ مَلَكاً فَأَخَذَ بِعُنُقِهِ حَتَّى أَدْخَلَه فِى هَذَا الْأَمْر، أَلْهَاهُ عَنْ مَحَاسِنِهِ، جَعَلَ لَهُ وَاعِظاً مِنْ قَلْبِه، جَعَلَ ذُنُوبَهُ بَيْنَ عَيْنَيْهِ مُمَثَّلَه، شَرَحَ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَام و تعابير ديگر.

[4]. و هر كس تقواى الهى پيشه كند، خداوند راه نجاتى براى او فراهم مى‌كند. (طلاق: آيه 2)

[5]. قَالَ الصَّادِقُ (ع): اتَّقِ اللَّهَ وَ كُنْ حَيْثُ شِئْتَ وَ مِنْ أَى قَوْمٍ شِئْتَ فَإِنَّهُ لَا خِلَافَ لِأَحَدٍ فِى التَّقْوَى وَ الْمُتَّقِى مَحْبُوبٌ عِنْدَ كُلِّ فَرِيقٍ وَ فِيهِ جِمَاعُ كُلِّ خَيْرٍ وَ رُشْدٍ وَ هُوَ مِيزَانُ كُلِّ عِلْمٍ وَ حِكْمَهٍ وَ أَسَاسُ كُلِّ طَاعَهٍ مَقْبُولَهٍ وَ التَّقْوَى مَا يَنْفَجِرُ مِنْ عَيْنِ الْمَعْرِفَهِ بِاللَّهِ يَحْتَاجُ إِلَيْهِ كُلُّ فَنٍّ مِنَ الْعِلْمِ وَ هُوَ لَا يَحْتَاجُ إِلَّا إِلَى تَصْحِيحِ الْمَعْرِفَهِ بِالْخُمُودِ تَحْتَ هَيْبَهِ اللَّهِ وَ سُلْطَانِهِ وَ مَزْيَدُ التَّقْوَى يَكُونُ مِنْ أَصْلِ اطِّلَاعِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى سِرِّ الْعَبْدِ بِلُطْفِهِ فَهَذَا أَصْلُ كُلِّ حَقٍّ وَ أَمَّا الْبَاطِلُ فَهُوَ مَا يَقْطَعُكَ عَنِ اللَّهِ مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ أَيْضاً عِنْدَ كُلِّ فَرِيقٍ فَاجْتَنِبْ عَنْهُ وَ أَفْرِدْ سِرَّكَ لِلَّهِ تَعَالَى بِلَا عِلَاقَهٍ قَالَ النَّبِىُّ (ص): أَصْدَقُ كَلِمَهٍ قَالَتْهَا الْعَرَبُ كَلِمَهُ لَبِيدٍ: أَلَا كُلُّ شَىْ‌ءٍ مَا خَلَا اللَّهَ بَاطِلٌ وَ كُلُّ نَعِيمٍ لَا مَحَالَهَ زَائِلٌ فَالْزَمْ مَا أَجْمَعَ عَلَيْهِ أَهْلُ الصَّفَا وَ الْتُّقَى مِنْ أُصُولِ الدِّينِ وَ حَقَائِقِ الْيَقِينِ وَ الرِّضَا وَ التَّسْلِيمِ وَ لَا تَدْخُلْ فِى اخْتِلَافِ الْخَلْقِ وَ مَقَالاتِهِمْ فَتَصْعُبَ عَلَيْكَ وَ قَدِ اجْتَمَعَتِ الْأُمَّهُ الْمُخْتَارَهُ بِأَنَّ اللَّهَ وَاحِدٌ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَىْ‌ءٌ وَ أَنَّهُ عَدْلٌ فِى حُكْمِهِ يَفْعَلُ ما يَشاءُ وَ يَحْكُمُ ما يُرِيدُ وَ لَا يُقَالُ لَهُ فِى شَىْ‌ءٍ مِنْ صُنْعِهِ لِمَ وَ لَا كَانَ وَ لَا يَكُونُ شَىْ‌ءٌ إِلَّا بِمَشِيَّتِهِ وَ أَنَّهُ قَادِرٌ عَلَى مَا يَشَاءُ صَادِقٌ فِى وَعْدِهِ وَ وَعِيدِهِ وَ أَنَّ الْقُرْآنَ كَلَامُهُ وَ أَنَّهُ مَخْلُوقٌ وَ أَنَّهُ كَانَ قَبْلَ الْكَوْنِ وَ الْمَكَانِ وَ الزَّمَانِ وَ أَنَّ إِحْدَاثَ الْكَوْنِ وَ الْفَنَاءِ عِنْدَهُ سَوَاءٌ مَا ازْدَادَ بِإِحْدَاثِهِ عِلْماً وَ لَا يَنْقُصُ بِفِنَائِهِ مُلْكُهُ عَزَّ سُلْطَانُهُ وَ جَلَّ سُبْحَانُهُ فَمَنْ أَوْرَدَ عَلَيْكَ مَا يَنْقُضُ هَذَا الْأَصْلَ فَلَا تَقْبَلْهُ وَ جَرِّدْ بَاطِنَكَ لِذَلِكَ تَرَى بَرَكَاتِهِ عَنْ قَرِيبٍ وَ تَفُوزُ مَعَ الْفَائِزِينَ. (بحارالأنوار، ج 67، باب 56، ص 257) تقوا و پرهيزگارى داشته باش هر جا كه باشى و از هر قبيله و عشيره‌اى كه باشى كه هيچ كس در ارزش و فضيلت تقوا حرفى ندارد و پرهيزگار در نظر همه محبوب و محترم است و هر خير و خوبى و رشد و سعادت در تقوا است و ارزش و ارزيابى هر گونه دانش و علمى با تقوا است (اگر دانش با تقوا همراه نباشد نه تنها مفيد نيست كه زيانبار و ويرانگر است) و قبولى اطاعت و عبادت به تقوا وابسته است و تقوا از سرچشمه بينش و معرفت به خداوند منشعب مى‌شود هر علم و دانش و صنعتى نيازمند به تقوا است و در مفيد بودن بايد از پشتيبانى تقوا برخوردار باشد و تقوا جز با معرفت صحيح و شناسايى كامل خداوند و تسليم شدن و كوچك ديدن خود در برابر هيبت و عظمت و سلطنت الهى به هيچ چيز نيازى ندارد و يگانه عامل ازدياد و تقويت تقوا اطلاع كامل و ايمان انسان است به اين كه خداوند به تمامى اسرار و نيات و خاطرات بنده‌اش آگاهى دارد اين چنين تقوايى ريشه و اساس حق و حقيقت است. و اما باطل به طور كلى هر چه انسان را از خداوند دور كرده و ارتباطش را از او قطع كند از نظر تمام طبقات مذموم و مورد نكوهش است. بنابراين، بايد از آن اجتناب كرده و باطن و قلب و نهان خود را در انحصار خداوند نهاد. رسول خدا (ص) فرمود: راست‌ترين جمله و صحيح‌ترين شعرى كه عرب گفته است شعر لبيد است كه گويد: هر آنچه غير خداوند و غير ارتباط با خداوند است باطل و پوچ است (خداوند و آنچه براى خداوند است باقى و پايدار است) و هر نعمت و لذتى كه در دنيا است سرانجام فانى مى‌شود آنچه كه اهل تقوا و پاكان بر او اجماع و اتفاق دارند از اصول دين و حقايق و راه و روش يقين و رضا و تسليم است. اين گونه مطالب را بگير و عمل كن و معتقد باش و در مسائل جنجالى و اقوال مختلف و گوناگون داخل مشو كه مشكلات اعتقادى و دينى و وسوسه‌هاى درونى رخ مى‌دهد و البته امت اسلامى اتفاق دارند بر اين كه خداوند يگانه و واحد است، نظير و مانندى ندارد و در فرمان و حكمش عادل است، آنچه بخواهد مى‌كند و مطابق اراده حكيمانه‌اش حكم مى‌كند و بر هر چه اراده كند توانا است و در وعده و وعيدش صادق است و قرآن سخن او است و او اين سخنان را آفريده و خلق كرده است و پيش از آفرينش و قبل از مكان و زمان بوده و آفريدن‌

و نابود كردن نزد او يكسان است و با آفريدن اشيا چيزى بر علمش افزوده نمى‌شود و با نابود كردن آنها از قدرت و ملكش كاسته نمى‌شود. سلطنتش با عزت است و عظمت و تقدس و پاكى او از نواقص امكان، برتر از تصور و خيال است. بنا بر اين اگر كسى بخواهد تو را در اين عقايد متزلزل ساخته و از اين اصول بكاهد نپذير و باطن و اعماق دل خود را پاك و پاكيزه بدار تا در نتيجه الطاف و بركات زودرس او را احساس كنى و در زمره رستگاران شوى.