درس پانزدهم‌ [1] خصوصيّات شيعيان‌

قَالَ أبُوعَبْدِاللَّهِ (ع):

«إِيَّاكَ وَ السَّفِلَهَ فَإِنَّمَا شِيعَهُ عَلِىٍّ مَنْ عَفَّ بَطْنُهُ وَ فَرْجُهُ وَ اشْتَدَّ جِهَادُهُ وَ عَمِلَ لِخَالِقِهِ وَ رَجَا ثَوَابَهُ وَ خَافَ عِقَابَهُ فَإِذَا رَأَيْتَ أُولَئِكَ فَأُولَئِكَ شِيعَهُ جَعْفَر» [2].

راوى اين حديث، ناقل همان روايتِ حضرت صادق (ع) است كه تمام مسائل توحيدىِ مفيد براى توده مردم در آن ذكر شده است و اكنون به نام «توحيد مفضّل» [3] در دسترس مى‌باشد.

حضرت خطاب به چنين شخصيتى مى‌فرمايد: «إِيَّاكَ وَ السَّفِلَهَ‌»؛ [4] از اشخاص‌

[1]. اين درس در جلسه «هشتاد و چهارم» و «هشتاد و نهم» درس خارج اصول معظم له ايراد گرديده است.

[2]. مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَبْنِ مُحَمَّدبْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِبْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ مَنْصُورٍ بُزُرْجَ عَنْ مُفَضَّلٍ، قَالَ: قَالَ أَبُوعَبْدِ اللَّهِ (ع): .... (كافى، ج 2، باب المؤمن و ... ص 226) حضرت صادق (ع) فرمود: از مردم پست دورى كن، همانا شيعه اميرالمومنين كسى است كه عفت شكم و فرج داشته باشد (آنها را از حرام و مشتبه نگهدارد) و سخت بكوشد و جهاد كند و براى خالقش عمل كند و به ثواب او اميدوار باشد و از عقابش بترسد، اگر مردم را اين گونه ديدى، آنان شيعه جعفرى هستند.

[3]. بحارالأنوار، ج 55، باب 8، ص 61.

[4]. بيان علامه مجلسى بر روايت: «سَفَله» جمع «سافل» است. «سفله» مردمان رذل و دون صفت هستند كه در روايات از معاشرت و معامله با آنان نهى شده است. در بعضى از روايات «سفله» را به كسانى تفسير كرده‌اند كه به سخنان خود توجهى ندارند، نمى‌دانند چه مى‌گويند و همچنين به آنچه در مورد آنان گفته مى‌شود اعتنا نمى‌كنند. در اين روايت «سفله» در مقابل «شيعه» با آن خصوصيات قرار گرفته و از معاشرت با آنان تحذير و به عكس به مصاحبت با شيعيان ترغيب شده است.

رَجَا ثَوَابَهُ: رجا و اميد به لطف و عنايت پروردگار در صورتى صحيح و بجا است كه توأم و همراه عمل، ورع و تقوا باشد و گر نه چيزى جز فريب و گول خوردن انسان توسط خودش نيست. اتكاى انسان به عمل و دل خوش بودن به كارهاى خيرى كه انجام مى‌دهد و يقين و اطمينان به قبول عمل از طرف خداوند، چندان صحيح نيست، چراكه اعمال انسان در معرض آفات و خطرات فراوانى است كه با آفات تكبر و غيبت و خطر ظلم، ستم، عجب، خودبينى و امثال آن ناگهان هيچ و پوچ مى‌شود؛ بنا براين، جمله «و رجا ثوابه» يعنى در عين حال كه ورع و تقوا و عمل خالص هست بايد به خدا اميدوار شد كه آفتى آن عمل را نابود نكند. احتمال دارد اين چند جمله بيانگر علت حمله و توبيخ مخالفان شيعه باشد؛ يعنى علت اين‌كه آن گروه غير شيعه، شما شيعيان و اصحاب مرا مورد توبيخ و سرزنش قرار مى‌دهند اين است كه شما مواظب اطاعت و اعمال پسنديده نيستيد و حسن عملى و اخلاقى نداريد و مراعات تقيه و دستورات ما را نمى‌كنيد. (بحار الأنوار، ج 67، باب 57، ص 296 و ج 65، باب 19، ص 149)

بيان شيخ صدوق (ره): در روايات، معانى مختلفى براى «سفله» بيان شده است. در روايات آمده است:

- «سفله» آن كسى است كه مواظب حرفهاى خود نيست، هر چه بخواهد مى‌گويد و از آنچه درباره او بگويند، باك ندارد.

- «سفله» كسى است كه طنبور مى‌نوازد.

- «سفله» كسى است كه نيكى و احسان او را مسرور نمى‌كند، بدى و شرّ نيز او را ناراحت نمى‌كند.

- «سفله» شخصى است كه ادّعاى امامت يا امانتدارى مى‌كند در حالى كه اهل آن نيست.

اينها همه اوصاف «سفله» است. برخى از اين اوصاف يا همه آنها اگر در كسى باشد، اجتناب از معاشرت با وى لازم است. (من لا يحضره الفقيه، ج 3، باب المعايش و المكاسب، ص 156)