با توجه به عنوان كتاب، در پى آن هستيم كه تغيير جنسيت از دو بُعد «فقهى» و «حقوقى» مورد بررسى و ارزيابى قرار گيرد، و هرگاه ديدگاه فقيهان اسلامى در مسأله‌اى مورد توجه قرار گيرد، ديدگاه قوانين موضوعه ايران نيز بيان گردد. از اين رو، لازم است استنادات حقوقى مسأله، مانند «قانون مدنى ايران» ذكر شود.

تغيير جنسيت به معناى تبديل جنس پسر به دختر و يا برعكس، به عنوان يك پديده خارجى و نو ظهور، زمينه‌ساز پرسش‌هاى فراوان فقهى و حقوقى است، كه عمدتاً اين مباحث در باب «حقوق خانواده» است. مانند: جواز يا عدم جواز تغيير جنسيت، بقا يا عدم بقاى ازدواج پس از تغيير جنسيت يكى از زوجين، ولايت و سرپرستى شخص پس از تغيير جنسيت، مسأله ارث، نفقه، مهريه، عناوين خانوادگى و غيره، كه در اين رساله مورد بررسى قرار مى‌گيرد.

در هر حال، مسأله تغيير جنسيت از موضوعات بسيار گسترده و چند جانبه است كه ارايه تحقيقى جامع در مورد تمام زواياى آن امرى دشوار به نظر مى‌رسد. ارتباط اين موضوع با مسايل فقهى، حقوقى و قانونى، از يك سو و نيز پيوند آن با مسائل پزشكى، روان پزشكى و ارزشى و اخلاقى و حتى تاريخى و فلسفى و احياناً اسطوره‌اى، از روى ديگر از تغيير جنسيت موضوعى ساخته‌اند كه بحث كامل و جامع درباره آن را دور از انتظار ساخته است.

2. اهميت و جايگاه موضوع تغيير جنسيت‌

امروزه بررسى مسأله «تغيير جنسيت» نه تنها از منظر پزشكى اهمّيت دارد، بلكه به لحاظ مباحث فقهى و حقوقى نيز حائز اهميت است. البته مباحث مربوط به افراد «خنثى» يا «دو جنسى» يك پديده نو و امرى نو ظهورى محسوب نمى‌شود؛ زيرا از گذشته تاكنون همواره افرادى به عنوان خنثى يا بيمار جنسى در جوامع بشرى مى‌زيسته‌اند. بر اين اساس، در روايات دينى و فقه اسلامى پيرامون وضعيت فقهى اين گونه افراد نيز سخن گفته شده است.

آن چه موضوع تغيير جنسيت را از اهميت ويژه برخوردار ساخته است، پيشرفت‌