كه امور سه گانه است امر اختيارى است، آن امور عبارتند از: 1. تصور موضوع، 2. تصديق به فائده، 3. رفع موانع .

و به سبب اختيارى بودن اين مبادى سه گانه، اراده اختيارى خواهد بود.[1]

تحليل اين پاسخ

اين پاسخ نيز بسان پاسخ پيشين گرهى را نمى گشايد، زيرا اگر ميزان در اختيارى اراده بودن شىء سبق اراده باشد، ما نقل كلام به اين مبادى سه گانه مى كنيم. كه اين مبادى فعلاً و تركاً كه در اراده مؤثرند بايد با اراده صورت پذيرد; يعنى اراده كند موضوع را تصور كند و با اراده به سنجش موضوع از نظر مصالح و مفاسد بپردازد و از روى اراده نفى مانع كند.

قهراً اراده هاى متعلق به اين سه چيز اگر اضطرارى است كه سبب مى شود هر چه بعداً بيايد اضطرارى گردد و اگر اختيارى است بايد مسبوق به اراده ديگر گردد و نتيجه آن جبر است.

3. پاسخ ديگر از محقق خراسانى

محقق خراسانى «بحث تجرى>» را به شيوه ديگر پاسخ گفته است، او مى گويد: اراده هاى ظاهر در نفس انسانى تابع سعادت ذاتى و شقاوت فطرى است و هر انسانى مطابق فطرت پاك و ناپاك