آيا غير از خدا، آفريدگارى هست.

مير سيّد شريف جرجانى، كه از استوانه هاى اشاعره است عقيده نحله خود را چنين بيان مى كند:

افعال اختيارى بندگان تنها با قدرت و توان خدا انجام مى گيرد، و قدرت بندگان در افعال خويش نقشى ندارد، بلكه سنّت خدا بر اين جارى شده است كه به بنده خود قدرت و اختيار دهد كه هر موقع آنها بخواهند از قدرت و اختيار خود بهره بگيرند فوراً خدا فعل را ايجاد كند. در نتيجه، افعال بندگان، مخلوق ابداعى و احداثى خداست و «فعل كسبى>» بندگان است و مراد از كسب اين است كه به هنگام اراده انسان براى انجام يك فعل، خدا آن فعل را مباشرتاً انجام مى دهد. او مى گويد اين مذهب شيخ ابوالحسن اشعرى است.[1]

نقد نظريّه اشعرى

1. اشعرى با تفسير توحيد خالقى به اين معنا، تمام موجودات جهان را بى اثر دانسته است، حتى آثارى را كه اطبا و گياه شناسان براى نباتات و درختان قائلند به كلى نفى كرده و مى گويد اين آثار از خودشان نيست; مثلاً اگر موقع تب دوا مى خوريم، قرص، كوچك ترين تأثيرى در بريدن تب ندارد بلكه مقارن خوردن دارو، مستقيماً خدا تب را قطع مى كند و هكذا صدها دارو و مؤثرات.