توضيح اين كه: هر فاعلى پيش از انجام هر كارى، حدود آن را تعيين مى نمايد، خياط پيش از آن كه پارچه را ببرّد، و يا دست به نخ و سوزن ببرد، به اندازه گيرى مى پردازد، درودگر پيش از ساختن در، مكان آ ن را اندازه گيرى مى كند[1] و اين همان «قدر>» است.

هنگامى كه از طريق علت، وجود معلول قطعى گرديد در اين صورت مرحله قضا(قطعى بودن وجود پديده) تحقق مى پذيرد، در روايت ياد شده، به هر دو مطلب تصريح شده است، تا آن جا كه امام اندازه گيرى و شكل گرفتن پديده را «قدر>»، ابرام و قطعى شدن حادثه را قضا خوانده است. اكنون بايد ديد نقطه اى كه «تقدير>»(اندازه گيرى) و «قضا>»(قطعيت) تحقق مى پذيرد، كجاست؟!

تقدير و قضاى الهى را در سه مرحله مى توان بررسى كرد:آفرينشى، علمى و عينى. اينك اين سه مرحله را شرح مى دهيم:

1. تقدير آفرينشى

هرگاه، سخنى از قضا و قدر علمى كلى پيش آيد، مقصود از آن سنت هاى آفرينشى است كه خدا آنها را در جهان، و در زندگى انسان حاكم ساخته است. سنن آفرينشى براى همه روشن هست. آتش مى سوزاند، آب هم خنك مى كند، مهم سنن اجتماعى است كه